In het kader van het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS) heeft het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) therapeutisch onderling vervangbare geneesmiddelen geclusterd. Per cluster stelt het Ministerie een vergoedingslimiet vast. Als de patiënt een geneesmiddel gebruikt waarvan de prijs hoger is dan vergoedingslimiet, dan moet de patiënt het verschil zelf bijbetalen.

Verkapte prijzenwet

In de praktijk functioneert het GVS in veel gevallen als een tweede prijzenwet voor de geneesmiddelenleverancier. De Wet op de Geneesmiddelenprijzen maximeert de prijs van een geneesmiddel in ons land op de gemiddelde prijs van datzelfde middel in de ons omringende landen. Als daarnaast de corresponderende vergoedingslimiet volgens het GVS lager is dan de maximumprijs in kwestie, stemmen diverse geneesmiddelenfabrikanten hun prijzen af op deze lagere vergoedingslimiet. De leveranciers doen dit om verlies aan marktaandeel te voorkomen. De Nederlandse patiënt laat zich namelijk sterk beïnvloeden door een eventuele bijbetaling.

Claw back

Tot nu toe was de bijbetaling voor de patiënt gebaseerd op het verschil tussen de vergoedingsprijs die de apotheek in rekening mag brengen en de bijbehorende vergoedingslimiet. De vergoedingsprijs voor de apotheek is lager dan de officiële prijs van de leverancier. De apotheker is onder meer verplicht om een kortingspercentage op de officiële prijs van de leverancier door te berekenen aan de patiënt/de zorgverzekeraar. Dit is het zogenaamde "claw back"-percentage. Als uitvloeisel van het convenant dat de Minister van VWS heeft gesloten met de KNMP is dit kortingspercentage met ingang van dit jaar verhoogd tot 6,82%. Met deze kortingsmaatregel moet op termijn ƒ425 miljoen bespaard worden op de geneesmiddelenuitgaven.

Voorkomen prijsverhogingen

Het Ministerie van VWS was echter bevreesd dat een belangrijk deel van deze besparingen zou wegvallen, doordat de fabrikanten die hun prijzen hebben afgestemd op de vergoedingslimieten volgens het GVS, de kortingsmaatregel bij de apothekers zouden benutten om hun eigen prijs (voor de aftrek van de claw back') te verhogen. De Ministerie van VWS heeft hier een stokje voor gestoken, door te stellen dat de eventuele bijbetaling voor de patiënt wordt bepaald door de vergoedingslimiet en de niet gekorte geneesmiddelenprijs zoals opgegeven door de leverancier. In de praktijk kan zich nu de merkwaardige situatie voordoen dat een patiënt moet bijbetalen voor een geneesmiddel, terwijl de prijs die de apotheker in rekening mag brengen lager is dan de door het Ministerie vastgestelde vergoedingslimiet.

Kleine prijsdaling

Volgens verwachting hebben diverse geneesmiddelenfabrikanten hun prijzen aangepast aan de aangescherpte beleidsregels. Dit heeft in januari geresulteerd in een gemiddelde prijsdaling van 0,5%. Desalniettemin zijn er een aantal geneesmiddelen waarvoor de patiënt in het vervolg extra moet bijbetalen. Op jaarbasis is dit bedrag overigens beperkt tot zo'n ƒ6 miljoen, minder dan een promille van de totale geneesmiddelenuitgaven.

Gedurende de eerste drie kwartalen van 1999 hebben patiënten in totaal ƒ30 miljoen moeten bijbetalen voor geneesmiddelen. De bijbetaling heeft vooral betrekking op diverse anticonceptiepillen en het antidepressivum Remeron^®.

Figuur 1: schematische weergave van de wijziging van het bijbetalingssysteem. Het bovenste staafdiagram geeft de situatie van voor 1 januari 2000 weer*, het onderste die van na 1 januari 2000**. Het middelste staafdiagram schetst de situatie waarin de leverancier profiteert van de besparing***.

* Patiënt hoeft niet bij te betalen
**Patiënt moet 3,5% bijbetalen doordat bijbetaling gekoppeld wordt aan leveranciersprijs, terwijl vergoedingsprijs voor apotheker lager is
***VWS wil voorkomen dat leverancier profiteert van claw back apothekers, waardoor besparing verloren zou gaan