Combinatiepreparaten bij astma/COPD te snel ingezet

De NHG-Standaarden Astma en COPD uit 2015 bieden een duidelijk stappenplan in de behandeling van luchtwegaandoeningen.

1. In beide standaarden is de eerste stap het gebruik van een kortwerkende luchtwegverwijder, wanneer de patiënt klachten ervaart.
2. Indien de patiënt daarmee niet uitkomt, wordt als de tweede stap een onderhoudsbehandeling toegevoegd. Bij astma is dat een ontstekingsremmende inhalatiecorticosteroïd en bij COPD een langwerkende luchtwegverwijder.
3. Pas als dit onvoldoende effect sorteert, volgt stap drie: het toevoegen van een langwerkend bètamimeticum (luchtwegverwijder) bij astma en een inhalatiecorticosteroïd bij COPD. Stap drie is daarmee het moment waarop voor het eerst combinatiepreparaten bij astma en COPD in aanmerking komen.

Spreiding

De mate waarin bovengenoemd stappenplan wordt gevolgd, maakte begin dit jaar onderdeel uit van de landelijke uitvraag van de kwaliteitsindicatoren over het kalenderjaar 2017. Uit de resultaten bleek dat in de gemiddelde openbare apotheek 20% van de patiënten een enkelvoudig langwerkend bètamimeticum of inhalatiecorticosteroïd gebruikte voordat zij met een combinatiepreparaat startten. Vier op de vijf astma/COPD-patiënten, die onvoldoende baat hebben bij het alleen ‘zo nodig’-gebruik van een kortwerkende luchtwegverwijder (stap één), gaan dus direct over op een combinatiepreparaat (stap drie). Daarmee wordt stap twee van het stappenplan van het NHG overgeslagen. De spreiding in uitkomsten is overigens groot. Bij de 10% hoogst scorende apotheken bedroeg het aandeel starters dat eerder een enkelvoudig preparaat als onderhoudstherapie heeft gehad 32% of meer; bij de 10% laagst scorende apotheken was dat maximaal 9%.

Verbetering

Er is ruimte voor verbetering door samenwerking tussen apothekers en voorschrijvers op dit aandachtspunt. Dat deze ruimte ook genomen wordt, blijkt uit de metingen die de SFK over de afgelopen twaalf maanden heeft uitgevoerd. In de periode oktober 2017 tot en met september 2018 kregen ruim 90.000 patiënten voor het eerst een combinatiepreparaat bestaande uit een langwerkende luchtwegverwijder en een inhalatiecorticosteroïd. Vooral de laagst scorende apotheken laten vooruitgang zien ten opzichte van de meting over kalenderjaar 2017, waarvan de resultaten overigens pas medio maart 2018 bekend waren. In een halfjaar tijd scoorden deze groep gemiddeld 2 procentpunt hoger.

SFK-deelnemers kunnen maandelijks de ontwikkeling in uitkomsten op deze en andere kwaliteitsindicatoren volgen en de eigen apotheek spiegelen aan landelijke cijfers via de rapportage KISS matrix.

Verdeling apotheekscores op indicator ‘Starten met astma/COPD combinatiepreparaat’ (2018)

Een tiende deel van apotheken heeft een score van 32% of hoger