Anti-epileptica niet alleen bij epilepsie

Openbare apotheken verstrekten in 2016 aan ruim 410.000 mensen een anti-epilepticum. Ten opzichte van 2015 is dit een stijging van 1%. Deze stijging is opmerkelijk laag, omdat het aantal gebruikers van anti-epileptica de afgelopen tien jaar steeds met zo’n 4% per jaar toenam. Een duiding hiervan is lastig. Volgens het Epilepsiefonds zijn er in Nederland 120.000 mensen met actieve epilepsie. Zij hebben last van aanvallen of gebruiken daarvoor medicijnen. Het grote verschil wijst op een veel bredere therapeutische inzet van deze middelen.

Indicatie

Pregabaline is het meest gebruikte anti-epilepticum. In 2016 waren er 160.000 gebruikers. In de afgelopen tien jaar is het aantal gebruikers van pregabaline verdrievoudigd. Daarmee is dit middel vrijwel alleen verantwoordelijk geweest voor de toename van het aantal gebruikers van de anti-epileptica. Het middel is tevens een voorbeeld van een anti-epilepticum met een bredere therapeutische inzet, omdat het ook geregistreerd is voor de behandeling van neuropathische pijnen en gegeneraliseerde angststoornissen.
Sinds eind 2015 zijn er van pregabaline generieke varianten beschikbaar, maar fabrikant Pfizer heeft voor het origineel Lyrica tot juli 2017 een patent op de indicatie neuropathische pijn. Hierdoor mogen apotheken de generieke varianten formeel niet voor deze indicatie afleveren. Dit is in de praktijk voor apotheken lastig na te leven, omdat ze doorgaans niet beschikken over de reden van voorschrijven. Daar komt bij dat een aantal verzekeraars in hun preferentiebeleid een generiek hebben aangewezen, waarvan de beschermde indicatie is uitgezonderd. In 2016 leverden apothekers bij 48% van de verstrekkingen een merkloze variant van pregabaline af.
Tot 2009 was valproïnezuur het meest gebruikte anti-epilepticum. Het aantal gebruikers van dit middel schommelde vele jaren rond de 70.000, maar neemt sinds 2013 langzaam af. In 2016 telde valproïnezuur iets meer dan 65.000 gebruikers. Het aantal gebruikers van gabapentine, clonazepam, carbamazepine en levetiracetam lag in 2016 relatief dicht bij elkaar en varieerde tussen de 43.000 en de 51.000 gebruikers.

Patentverloop

Als gevolg van het patentverloop van pregabaline namen de uitgaven aan anti-epileptica vorig jaar voor het eerst in jaren af. De geneesmiddelenkosten daalden van € 79 miljoen in 2015 tot € 66 miljoen in 2016. In 2017 zullen deze kosten naar verwachting verder dalen, omdat er dan geen patenten meer op pregabaline rusten.

Grafiek: Aantal gebruikers van meest verstrekte anti-epileptica, 2007-2016.

Pregabaline is verantwoordelijk voor de toename van het aantal gebruikers van anti-epileptica.