Apothekers terughoudend met substitutie schildklierhormoon

In 2015 verstrekten openbare apotheken het schildklierhormoon levothyroxine aan bijna een half miljoen Nederlanders. Levothyroxine is onder verschillende merken en in verschillende sterktes op de markt. Zo zijn er spécialités onder de namen Eltroxin, Euthyrox en Thyrax beschikbaar. Daarnaast zijn er sinds november 2013 merkloze varianten van een aantal generieke fabrikanten op de markt. Daarvan is Teva Pharmachemie de belangrijkste vertegenwoordiger. Het merk Thyrax is marktleider. Eind 2015 bedroeg het marktaandeel van Thyrax – gemeten in aantallen tabletten – bijna 74%. Euthyrox bedient ongeveer 18% van de markt en Elthroxin ongeveer 0,5%. Het aandeel van de generieke varianten levothyroxine kwam eind 2015 uit op 8%. Ten opzichte van generieke introducties van andere geneesmiddelen is dit twee jaar na introductie een zeer bescheiden marktaandeel. Dit past bij de richtlijnen van de beroepsorganisatie. Omdat levothyroxine een smalle therapeutische breedte heeft, adviseert de KNMP terughoudendheid bij substitutie van dit middel en daarbij geen risico’s te nemen.

Omzettingen

Ondanks het bescheiden marktaandeel van het merkloze levothyroxine, bereiken verhalen over omzettingen van patiënten op generieke producten met enige regelmaat het nieuws. Zo stond er recent een artikel in De Telegraaf waarin de patiëntenvereniging van schildklierpatiënten apotheken ervan beschuldigde dat zij in toenemende mate patiënten hun eigen merkmedicijnen of merkloze middelen zouden opdringen. In de praktijk blijkt echter dat apothekers juist een zeer terughoudend substitutiebeleid hebben ten aanzien van levothyroxine. Uit cijfers van de SFK blijkt dat 0,6% van de gebruikers in het afgelopen half jaar van een spécialité naar een merkloze variant wisselde. Maar in bijna de helft van de gevallen vond de omzetting tegelijkertijd plaats met een wijziging in de sterkte van het geneesmiddel. Bij een sterktewijziging is een overstap naar generiek minder risicovol omdat de gebruiker (opnieuw) wordt ingesteld. Bij 0,3% van de gebruikers bleek daadwerkelijk sprake van een omzetting naar generiek zonder meer. Dit lage percentage toont aan dat apothekers de zorg voor de patiënt plaatsen boven contractbepalingen van sommige zorgverzekeraars die deze middelen niet uitsluiten van afspraken met betrekking tot laagste prijsgaranties en substitutieafspraken. Bij nieuwe gebruikers van levothyroxine lag het aandeel generiek in de tweede helft van 2015 op bijna 14%. Daarmee verloopt de groei van het aandeel generiek vooral via nieuwe gebruikers.

Leveringsproblemen

Voor 2016 ziet de situatie er hoogstwaarschijnlijk heel anders uit. Thyrax kan tijdelijk niet worden geproduceerd. Hierdoor zullen tekorten ontstaan waardoor patiënten noodgedwongen moeten worden omgezet naar een alternatief van een ander merk.

Aandeel levothyroxine per merk op basis van de verstrekte tabletten per kwartaal ( 2014-2015)

Het aandeel generiek groeit vooral door nieuwe gebruikers