Meer generiek voor minder

De introductie van nieuwe generieke varianten van met name atorvastatine (Lipitor), valsartan (Diovan), desloratadine (Aerius) en olanzapine (Zyprexa) droeg in 2012 bij aan de toename van het aantal verstrekkingen van generieke geneesmiddelen. Van de cholesterolverlager atorvastatine waren vanaf maart, zo’n twee maanden voor het aflopen van het patent, twee generieke varianten beschikbaar, waaronder het eigen generiek van specialitéleverancier Pfizer. Mede hierdoor liep het aandeel generiek van atorvastatatine snel op. In april 2012 bedroeg dat al 53%, in augustus was dat percentage verder gestegen tot 90% en in december 2012 tot 94%. Ook bij bloeddrukverlager valsartan won het aandeel generiek snel terrein. Nadat in december 2011 het patent op de tabletvormen verliep, kwam over heel 2012 het aandeel generiek uit op 85%. Eind 2012 was dat opgelopen tot 92%. Bij de tabletten en de stroop van antiallergiemiddel desloratadine en de (smelt)tabletten van het anti- psychoticum olanzapine was het aandeel generiek in december 2012 bij beide middelen 87%. Op de overige varianten van deze twee laatstgenoemde middelen rust nog patent.

Toename aandeel generiek

In 2012 is niet alleen het aantal verstrekkingen van generieke geneesmiddelen toegenomen, maar ook is het aandeel daarvan in het totaal aantal verstrekkingen opgelopen tot 66,7%. In 2011 bedroeg dat percentage nog 63,3%. De substitutiegraad komt met 94,9% over heel 2012 toch iets lager uit dan over 2011, toen dat 96,3% was. Met de substitutiegraad wordt de mate bedoeld waarin apotheken een generiek geneesmiddel verstrekken als er een keuze is tussen een generiek middel en een specialité. De substitutiegraad is het aantal generieke verstrekkingen gedeeld door het totaal aantal verstrekkingen van multisource geneesmiddelen. Multisource geneesmiddelen zijn geneesmiddelen waarvan meerdere equivalente varianten beschikbaar zijn, zowel merkloze als de specialitiés waarvan het patent is verlopen. De iets lagere substitutiegraad van 2012 ten opzichte van 2011 heeft als oorzaak dat tegen het einde van 2011 en in 2012 van een aantal veel voorgeschreven geneesmiddelen het patent verliep. Dat klinkt tegenstrijdig, maar ondanks dat het aandeel generiek van een geneesmiddel snel toeneemt, is er in de eerste maanden na het verstrijken van het patent nog uitverkoop van het specialité, terwijl er al wel generiek beschikbaar is. Dit drukt de substitutiegraad.
Het aandeel multisource geneesmiddelen nam toe van 63,1% in 2011 tot 67,5% in 2012.

Preferentiebeleid

Ondanks dat generieke geneesmiddelen bijna 67% van de verstrekkingen in de apotheek uitmaken, genereren ze slechts 12% van de geneesmiddelkosten. Dit komt vooral doordat de prijzen van generieke geneesmiddelen onder invloed van het preferentiebeleid de afgelopen jaren substantieel zijn verlaagd. Via dit preferentiebeleid mag de verzekeraar de aanspraak van de verzekerde beperken tot door hen aangewezen geneesmiddelen. In de praktijk zijn dit vrijwel altijd generieke geneesmiddelen. Alleen als er voor de patiënt sprake is van een medische noodzaak is er recht op vergoeding van een geneesmiddel dat niet tot het preferentiebeleid behoort. Tegenover de financiële voordelen van het preferentiebeleid staan ook nadelen. Discussies over medische noodzaak geven veel gedoe aan de apotheekbalie en zorgen voor administratieve rompslomp. Ook geeft het preferentiebeleid dagelijks problemen met de beschikbaarheid van de door zorgverzekeraars aangewezen middelen. Leveringsproblemen zijn er de oorzaak van dat apothekers in 2012 wekelijks bij gemiddeld 200.000 verstrekkingen op zoek moesten naar een alternatief voor een door de zorgverzekeraar als preferent aangewezen geneesmiddel. Daarnaast blijkt uit de achterliggende jaren dat er geen verdere prijsdaling optreedt bij geneesmiddelen die al langdurig in het preferentiebeleid zijn opgenomen.

Figuur 1: Aandeel per inkoopkanaal van receptgeneesmiddelen uit basispakket in 2012 van

geneesmiddelkosten (links) en verstrekkingen (rechts).

Twee derde van de verstrekkingen is generiek tegen 12% van de kosten