Gebruik Diane 35 gehalveerd

Nadat begin dit jaar in Frankrijk ophef was ontstaan over het verhoogde risico op tromboembolische bijwerkingen van anticonceptiepillen van de derde¹ en vierde² generatie, raakte een maand later het anti-acne geneesmiddel Diane 35 om dezelfde reden in opspraak. Diane 35, dat ook als anticonceptiemiddel kan worden gebruikt, heeft een vergelijkbaar verhoogd risico als de derde- en vierdegeneratiepillen. Dit risico op trombo-embolische problemen is ongeveer tweemaal zo hoog als dat van anticonceptiepillen van de tweede generatie. Dat sprake is van een verhoogd risico, was overigens al veel langer bekend. Dat geldt ook voor het ongeveer tweemaal zo hoge risico dat gebruiksters van tweedegeneratiepillen³ op hun beurt lopen in vergelijking met vrouwen die geen anticonceptiepil gebruiken. Omdat derde- en vierdegeneratiepillen eigenlijk geen voordelen hebben ten opzichte van die van de tweede generatie, zijn tweedegeneratiepillen eerste keus binnen de groep orale anticonceptiva. 

De pil bij acne

Diane 35 is in de jaren tachtig van de vorige eeuw in de handel gebracht als een geneesmiddel waarin het antiandrogene middel cyproteronacetaat, dat tegen acne werkt, is gecombineerd met het oestrogeen ethinylestradiol. Omdat cyproteronacetaat de ontwikkeling van de ongeboren vrucht ongunstig beïnvloedt, mogen vrouwen tijdens het gebruik ervan niet zwanger raken. Door combinatie met het oestrogeen ontstond een combinatiepreparaat met anticonceptieve eigenschappen. Op deze manier bracht de fabrikant cyproteronacetaat als veilig anti-acnemiddel voor jonge vrouwen in de handel. Inmiddels is uit onderzoek bekend geworden dat alle gewone anticonceptiepillen het beloop van acne gunstig kunnen beïnvloeden. Dit staat ook in dezelfde bewoording in de NHGStandaard uit juli 2007. In feite is er dus nog maar een beperkte plaats voor het combinatiemiddel van cyproteronacetaat en ethinylestradiol. In de media is naar aanleiding van de berichtgeving over Diane 35 gesuggereerd dat artsen het middel ook puur als anticonceptiemiddel voorschrijven om de beperkte vergoeding van anticonceptiepillen uit het basispakket te omzeilen. De beperking geldt namelijk niet voor Diane 35, omdat het officieel een antiacnemiddel is. Die suggestie wordt echter niet bevestigd door de ontwikkelingen van de verstrekkingen van Diane 35 (inclusief de generieke varianten) in de afgelopen tien jaar, waarin de vergoedingsstatus meer dan eens wijzigde. Van 2003 tot en met 2007 ligt het aantal verstrekkingen vrijwel onveranderd op ongeveer 160.000 verstrekkingen per kwartaal. Vanaf 2008 zet een licht dalende trend in die eind 2012 uitkomt op ongeveer 140.000 verstrekkingen per kwartaal. 

Commotie

Anders dan bij de derde- en vierdegeneratiepillen, leidde de commotie over Diane 35 begin dit jaar wel direct tot een afname van het aantal voorschriften. Lag het niveau vóór de jaarwisseling en in januari van dit jaar nog rond de 46.000 verstrekkingen per maand, twee maanden later, in maart van dit jaar, lijkt het niveau zich al gestabiliseerd te hebben op de helft van dat aantal. Tegelijkertijd vertoonde in de maanden februari en maart het aantal eerste uitgiften van tweedegeneratiepillen tijdelijk een toename. De totale omvang van deze toename ligt in dezelfde grootteorde als waarmee het aantal verstrekkingen van Diane 35 afnam. Het lijkt er daarmee op dat in de eerste maanden van dit jaar de meeste vrouwen die zijn gestopt met de Diane 35, daarna met een tweedegeneratiepil zijn gestart. Bij de verstrekkingen van de derde- en vierdegeneratiepil is, ondanks het feit dat het risico op trombo-embolische bijwerkingen ongeveer even hoog is als bij Diane 35, vrijwel geen effect in het aantal verstrekkingen waarneembaar. 

Figuur 1: Aantal verstrekkingen vanaf half 2012 van Diane 35 (inclusief merkloze varianten), derde- en vierdegeneratiepillen en aantal eerste uitgiften tweedegeneratiepillen

De afname van verstrekkingen van Diane 35 gaat gepaard met een gelijktijdige toename van eerste uitgifte tweedegeratiepillen 

¹ Derdegeneratiepil: Combinatiepil die het progestageen desogestrel of gestodeen bevat (i.c.m. een oestrogeen)
² Vierdegeneratiepil: Combinatiepil die het progestageen drosperinon of dienogest bevat (i.c.m. een oestrogeen)
³ Tweedegeneratiepil: Combinatiepil die het progestageen levonorgestrel bevat (i.c.m. een oestrogeen)