Stoppen met roken naar niveau 2011?

Geneesmiddelen die worden gebruikt bij stoppen met roken, zijn niet opgenomen in het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). Het maakt daarbij niet uit of ze voor stoppen met roken zijn geregistreerd, zoals bupropion (Zyban) en varenicline (Champix) of dat ze, zoals het antidepressivum nortriptyline (Nortrilen), officieel een andere indicatie hebben. Ook alle vervangingsmiddelen voor nicotine, zoals pleisters, kauwgom en zuigtabletten, zijn van vergoeding uitgesloten.

SMR-programma’s

Zonder officieel de vergoedingsstatus aan te passen, besloot de overheid dat zorgverzekeraars in 2011 geneesmiddelen om te stoppen met roken uit het basispakket moeten vergoeden, als ze worden toegepast binnen gecontracteerde stoppen-met-rokenprogramma’s (SMR). De geneesmiddelen binnen SMR-programma’s moesten volgens de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) integraal onderdeel uitmaken van de kosten van het programma. Omdat de regelgeving waarin dit werd bepaald te laat beschikbaar was, stond de NZa toe dat zorgverzekeraars de geneesmiddelen tijdelijk apart mochten inkopen. Een aantal zorgverzekeraars koos ervoor om de geneesmiddelen centraal bij een landelijk werkende apotheek in te kopen, andere lieten de apotheekkeuze over aan hun verzekerden. In de loop van 2011 maakte de minister bekend dat de regeling slechts één jaar zou duren en schrapte deze per januari 2012. Op verzoek van de Tweede Kamer is de minister op haar schreden teruggekeerd en heeft ze besloten om in 2013 de regeling uit 2011 opnieuw van kracht te laten zijn.

Ook nu staat de NZa toe dat zorgverzekeraars de op gedragsverandering gerichte SMR-programma’s apart van de geneesmiddelen inkopen, hoewel volgens de NZa idealiter de inkoop van integrale SMR-programma’s mét geneesmiddelen de voorkeur geniet. Toch is het tijdelijke karakter van de gescheiden inkoop uit de huidige regelgeving verdwenen. Dit betekent dat sommige zorgverzekeraars hun verzekerden ook nu verplichten om de stoppen- met-rokengeneesmiddelen bij een landelijk werkende apotheek af te nemen, of om een fors deel van de kosten voor eigen rekening te nemen. Andere zorgverzekeraars laten ook nu de apotheekkeuze aan de verzekerden over.

Verdubbeling

Het beleid om geneesmiddelen binnen SMR-programma’s te vergoeden heeft in 2011* ten opzichte van 2010 geleid tot een verdubbeling van het aantal mensen dat receptplichtige stoppen-met-rokengeneesmiddelen heeft gebruikt. Verstrekten Nederlandse apotheken in 2010 aan 51.000 mensen één keer of meer varenicline, in 2011 bedroeg dat aantal 113.000. Voor bupropion was de stijging minder spectaculair. In 2011 gebruikten 18.000 stoppers dat middel, terwijl dat er in 2010 maar 13.500 waren. Dit moet overigens worden gezien in het licht van een al jaren afnemend aantal bupropion-gebruikers in de jaren vóór 2011. In die jaren nam het gebruik van varenicline juist toe. In 2012, toen verzekeraars de SMR-middelen niet vergoedden, lagen de aantallen gebruikers van deze middelen weer op of net onder het niveau van 2010. Exacte cijfers zijn op dit moment nog niet beschikbaar, maar het aantal verstrekkingen van deze middelen wijst in die richting. Het aantal mensen dat nortriptyline gebruikt bij stoppen met roken, is slechts bij benadering te bepalen, omdat uit de verstrekkingsgegevens blijkt dat een fors deel van de gebruikers het geneesmiddel langdurig gebruikt, bijvoorbeeld bij depressie of zenuwpijn. Bij stoppen met roken heeft het gebruik een tijdelijk karakter. De SFK heeft geen representatieve cijfers over het gebruik van nicotine bevattende geneesmiddelen. Omdat ze niet receptplichtig zijn, mogen behalve apotheken ook drogisterijen deze middelen verkopen.

figuur 1: Aantal gebruikers van stoppen-met-rokengeneesmiddelen door de jaren heen

In 2011 kwamen geneesmiddelen bij stoppen met roken voor vergoeding in aanmerking.

*) Vanwege de selectieve inkoop door zorgverzekeraars en de gebruikte wegingsprocedure van de SFK zijn de cijfers over 2011 mogelijk een onderschatting.