Gemiddelde groei antidepressivagebruik

Volgens de NHG-standaard Depressie komen antidepressiva in aanmerking bij mensen met depressieve klachten, waarbij (her)structurering van de dagelijkse activiteiten en/of psycho therapie niet helpen om de klachten te verminderen. Antidepressiva nemen de oorzaak van de depressieve klachten niet weg, maar verminderen de symptomen door beïnvloeding van de werking van neurotransmitters.
Antidepressiva zijn onder te verdelen in groepen met verschillende eigenschappen. De niet selectieve monoamine-heropnameremmers (ATC=N06AA), ook wel klassieke of tricylische antidepressiva genoemd, zijn het langst beschikbaar. De eerste selectieve serotonine opnameremmers (ATC=N06AB) verschenen in de tweede helft van de jaren tachtig van de vorige eeuw op de Nederlandse markt. Deze SSRI’s zijn al jaren de meest gebruikte antidepressiva. Deze twee groepen hebben samen met de groep overige antidepressiva (ATC=N06AX) een marktaandeel van 99%. Antidepressiva van het mono-amine-oxidase (MAO) type zijn goed voor de rest.

Agomelatine uitzondering

De ontwikkelingen in afzet en marktaandelen zijn niet bijzonder. Gemeten in standaarddagdoseringen (DDD’s) bedroeg het aandeel van de SSRI’s binnen het totaal van de antidepressiva die Nederlandse openbare apotheken vorig jaar verstrekten 62,6%. Hoewel het gebruik van de SSRI’s in 2012 een lichte groei doormaakte, bleef die enigszins achter bij de andere twee belangrijke groepen. Door een volumegroei in DDD’s van 3,3% steeg het aandeel van de groep ‘overige antidepressiva’ van 23,6% naar 23,9%. Het aandeel van de klassieke antidepressiva bleef ongewijzigd op 12,4%. Agomelatine vormt een uitzondering op deze ontwikkeling. Het gebruik van dit antidepressivum uit de groep ‘overige antidepressiva’ steeg fors. Hoewel deze relatieve nieuwkomer, die sinds 2009 beschikbaar is, nog niet 1% van het marktaandeel van alle verstrekte antidepressiva DDD’s heeft, was de groei met 44% spectaculair. Volgens het College voor zorgverzekeringen (CVZ) is de therapeutische meerwaarde ten opzichte van andere antidepressiva overigens niet aangetoond, terwijl de kosten per DDD binnen de antidepressiva tot de allerhoogste behoren.

Leeftijd

Het aantal gebruikers van antidepressiva steeg in 2012 met 2,9%. Daarbinnen vallen de stijging in de groep van 16- tot 20-jarigen en in de groep 66- tot 70-jarigen op. De toename van 12% van het aantal gebruikers in de leeftijdsgroep van 66- tot 70-jarigen kan volledig worden verklaard door demografische ontwikkelingen. Door de naoorlogse geboortegolf is het aantal inwoners van Nederland in deze leeftijdscategorie binnen één jaar met bijna 100.000 toegenomen, een stijging die eveneens uitkomt op 12%. Binnen de groep van 16- tot 20-jarigen bedraagt de stijging van het aantal gebruikers 4,6%. Hiervoor is geen demografische verklaring.

Citalopram dosering

Vanwege dosisafhankelijke bijwerkingen op het hartritme adviseerde fabrikant Lundbeck in oktober 2011 om de maximale dagdosering van het antidepressivum citalopram te verlagen naar 40mg. Voor ouderen – leeftijden worden niet genoemd – en patiënten met een verminderde nierfunctie geldt zelfs een advies van maximaal 20mg per dag. Ondanks dit advies is de hoeveelheid aan 70-plussers verstrekte citalopram in tabletten van 30mg, 40mg en 60mg – uitgedrukt in DDD’s in 2012 t.o.v. 2011 – met slechts 20% gedaald tot 860.000. Het totaal aantal verstrekte tabletten van citalopram 60mg binnen alle leeftijdscategorieën is sterker afgenomen, met 45% tot 65.000 stuks in 2012.

figuur 1: De ontwikkeling van het aantal standaard dagdoseringen (in miljoenen) van de verschillende antidepressivagroepen in de afgelopen tien jaar

De stijging van het antidepressivagebruik van 2011 tot 2012 is van dezelfde orde als het gemiddelde van alle geneesmiddelgroepen.