Minder ouderen aan de benzo’s

Sinds 1 januari 2009 is de vergoeding van oraal en rectaal toegepaste benzodiazepines aan voorwaarden gebonden. De minister effectueerde per die datum een door het College voor zorgverzekeringen (CVZ) voorgestelde maatregel om het gebruik van benzodiazepines, die als slaap- en kalmeringsmiddelen worden toegepast, te beperken. Langdurig benzodiazepinegebruik wordt alom als onwenselijk beschouwd. In de decennia voorafgaand aan de maatregel hadden allerlei programma’s om het gebruik terug te dringen zonder wijziging in de vergoedingsstatus, weinig effect gesorteerd. Het doel van de beperking van vergoeding was volgens het CVZ primair gelegen in verbetering van de kwaliteit van zorg en niet in kostenbeheersing. Vanaf 2009 is de vergoeding van benzodiazepines nog slechts toegestaan bij behandeling van epilepsie, bij behandeling van angststoornissen indien therapie met antidepressiva heeft gefaald, bij behandeling van multipele psychiatrische problematiek en bij palliatieve sedatie bij terminale zorg. Voor diazepam geldt tevens een vergoedingsvoorwaarde die betrekking heeft op het gebruik van dit middel als spierontspanner bij specifieke neurologische aandoeningen.

Eenmalig effect

In de jaren voorafgaand aan de maatregel was het gebruik van benzodiazepines, uitgedrukt in DDD’s, redelijk stabiel. Tussen 1997 en 2008 verstrekten Nederlandse openbare apotheken jaarlijks tussen 209 miljoen en 220 miljoen DDD’s aan benzodiazepines. Het hoogste aantal werd in 2001 afgeleverd en het laagste aantal zowel in 1997 als in 2008, het laatste jaar met onbeperkte vergoeding. Na invoering van de maatregel daalde de hoeveelheid verstrekte benzodiazepines. In 2009 kwam het aantal verstrekte DDD’s uit op 177 miljoen. De maatregel had een daling van 15% bewerkstelligd, waarbij het tot dusver is gebleven, want een zelfde hoeveelheid is in 2010 verstrekt. Van een drastische afname van het aantal chronische benzodiazepinegebruikers zoals CVZ dat voor ogen stond is het nooit gekomen. Vorig jaar is de hoeveelheid verstrekte benzodiazepines met 1% licht gestegen naar 179 miljoen. Dat aantal lag 19% lager dan het maximum van 220 miljoen van tien jaar eerder.

Ouderen

Het aantal mensen dat vorig jaar een benzodiazepine verstrekt kreeg van de apotheek, bedroeg 1,6 miljoen. Dat is 0,4% meer dan in 2009. Uitgedrukt in het aantal gebruikers per 1000 inwoners blijkt er echter sprake van een daling van het gebruik van benzodiazepines. Daarbij is de sterkste daling waarneembaar bij de senioren. Zo daalde het aantal mensen tussen de 71 en 80 jaar aan wie in een jaar één of meer keer een benzodiazepine is verstrekt, van 187 per 1000 inwoners in 2009 tot 182 per 1000 inwoners vorig jaar. Dit komt neer op een afname van 3%. De daling wordt veroorzaakt door een toename van het aantal mensen in de leeftijdsgroepen.

Eigen rekening

Op basis van de gegevens die de SFK van de apotheken ontving, kwam in 2011 39% van de hoeveelheid verstrekte benzodiazepines voor vergoeding uit het basispakket in aanmerking. Binnen de groep benzodiazepines varieerde dit percentage nogal. Van de kalmeringsmiddelen (ATC-groep N05AB), waartoe onder meer diazepam en het vrijwel specifiek bij epilepsie gebruikte clobazam behoren, ligt het vergoedingspercentage op 51%. De slaapmiddelen onder de benzodiazepines vallen uiteen in twee groepen: de ‘echte’ benzodiazepines (ATC-groep N05CD) en de benzodiazepine gerelateerde slaapmiddelen (ATC-groep N05CF). Voor beide groepen gelden de beperkende vergoedingsvoorwaarden. Van de eerstgenoemde groep, waartoe het veel gebruikte temazepam behoort, komt 32% voor vergoeding in aanmerking. Voor de groep benzodiazepine gerelateerde slaapmiddelen, die uit zoplicon en zolpidem bestaat, lag dit percentage in 2011 op 27%. Overigens nam het gebruik van deze twee slaapmiddelen de afgelopen twee jaren met gemiddeld 5,5% per jaar toe.

figuur 1: Het aantal personen per 1000 inwoners per leeftijdsgroep aan wie één keer of vaker  een benzodiazepine is verstrekt

Het aantal benzo-gebruikers per 1000 inwoners is vooral bij ouderen gedaald.