Zonder recept van hand tot hand

Het verstrekken van geneesmiddelen op recept is de hoofdactiviteit in Nederlandse openbare apotheken. Daarnaast bieden de apotheken ook producten aan, die cliënten op eigen initiatief aanschaffen. Handverkoop is de veelgebruikte term voor dit deel van de omzet die niet alleen uit geneesmiddelen bestaat maar onder meer ook uit homeopathische producten, verband- en andere hulpmiddelen en voedingssupplementen. Het grootste deel van de producten die zonder recept worden verkocht hebben geen specifieke classificatie.

Handverkoopdata

De SFK ontving in de eerste helft van 2011 van ongeveer 70% van de deelnemers de volledige gegevens over hun handverkoopcijfers. De overige bij de SFK aangesloten apotheken leverden alleen het deel van de handverkoopgegevens aan die in het apotheekinformatiesysteem (AIS) op naam (van de cliënt) zijn vastgelegd. De cijfers op deze pagina zijn uitsluitend gebaseerd op de eerstgenoemde groep apotheken. Van de handverkoopomzet in de eerste helft van 2011 behoort meer dan de helft (56%) toe aan producten uit de categorie Overige Middelen, ook wel de productgroep Niet Geneesmiddelen genoemd. Deze groep omvat een wijd scala aan artikelen: van muggenmelk tot drop en van cosmetica tot condooms. Van de producten in deze groep kan de SFK geen nadere onderverdeling maken, wegens het ontbreken van een specifieke classificatie binnen de verschillende product items.

Geneesmiddelen

Zelfzorggeneesmiddelen, die in de eerste zes maanden van dit jaar 28% uitmaakten van de handverkoopomzet, onderscheiden zich van het overige handverkoopassortiment omdat ze geregistreerd zijn. Ze hebben dan ook zonder uitzondering een RVG-nummer. Binnen deze groep is het op basis van de ATC-codering wel mogelijk om de groep nader onder te verdelen. Het blijkt dat pijnstiller paracetamol, zowel qua omzet (10,2%) als qua aantal verkopen (24,6%) de lijst aanvoert. Inclusief de combinatiepreparaten met paracetamol komen deze percentages uit op respectievelijk 13,1% en 28,2%. Neusdruppels met xylometazoline staan op nummer twee op beide lijsten, met 11,3% van alle verkopen van zelfzorggeneesmiddelen. Dat was goed voor 7,8% van de omzet. Bij de omzet staat de schimmelinfectiebestrijder miconazol op plaats 3 met 4,6% en bij het aantal verkopen is dat pijnstiller ibuprofen met 4,8%. Van de zelfzorgmiddelen die uitsluitend in de apotheek (UA) mogen worden verkocht is het afslankmiddel orlistat (Alli) op plaats 12 verantwoordelijk voor 2,2% van de omzet. Bij de verstrekkingen komt het met 0,2% op plaats 70. Domperidon (bij misselijkheid) en dextromethorfan (antihoestmiddel) ontlopen elkaar niet veel. In beide lijsten staan ze beide rond de 20ste plaats met in alle gevallen aandelen van rond de 1%.

Overige productgroepen

De aandelen van de overige productgroepen die als zelfzorg de apotheek verlaten, beslaan gezamenlijk 16% van de omzet. De voedingsmiddelen, waaronder de supplementen, nemen hiervan 6% voor hun rekening. Verbandmiddelen kennen een aandeel van 4%. De productgroep hulpmiddelen, waartoe onder meer incontinentiemateriaal behoort, en homeopathie maken ieder 3% uit van de handverkoopomzet.

Aandeel zelfzorg

Uit de cijfers van de SFK blijkt dat in 75% van de apotheken waarvan de SFK over alle handverkoopgegevens beschikt, het handverkoopaandeel 5% of minder van de totale omzet bedraagt. Bij 22% in die groep apotheken ligt dat aandeel tussen de 5% en 10%. De overige 3% van de apotheken haalt meer dan 10% van de totale omzet uit handverkoop.

figuur 1: Onderverdeling van de handverkoopomzet naar productgroepen in de apotheek, eerste helft 2011

Zelfzorggeneesmiddelen maken 28% uit van de handverkoopomzet