Antibiotica tellen meeste gebruikers

Jaarlijks gebruikt ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking een antibioticum. Dit komt overeen met ongeveer 4 miljoen mensen. De antibiotica zijn daarmee, binnen de vergoedbare geneesmiddelen, de groep (op ATC2–niveau) die de apotheken jaarlijks aan het grootste aantal verschillende mensen verstrekken. Op de tweede plaats komen de receptplichtige NSAID’s met ongeveer drie miljoen verschillende gebruikers per jaar. Op de zesde plaats komt de eerste van de geneesmiddelgroepen ingezet bij CVRM. De afgelopen jaren is het aantal gebruikers van de geneesmiddelgroepen antibiotica, NSAID’s, geslachtshormonen, huidpreparaten met corticosteroïden en oogheelkundige middelen vrijwel constant. Van de overige in de tabel genoemde middelen stijgt het aantal gebruikers jaarlijks enkele procenten. De maagzuurmiddelen steken met een gemiddelde stijging van zo’n tien procent daarboven uit.

Unieke patiënten

SFK–cijfers over gebruikersaantallen kennen een zekere mate van overregistratie. SFKgegevens bevatten namelijk geen persoonskenmerken waarmee we mensen die hun geneesmiddelen in verschillende apotheken betrekken, herkennen als dezelfde persoon. De SFK ziet deze mensen telkens als een ander uniek persoon. Dit is ook zo als samenwerkende apotheken gebruikmaken van één apotheeksysteem waarin patiënten één patiëntnummer hebben. De combinatie van het patiëntnummer in de apotheek met het codenummer van de apotheek maakt een patiënt voor de SFK uniek. Hoewel de Nederlandse bevolking bekend staat om zijn apotheektrouw, gaan mensen toch steeds vaker naar meerdere apotheken. Er zijn immers steeds meer apotheken die zich richten op een specifiek deel van de farmaceutische zorgverlening. Denk aan de poliklinische apotheken die in of nabij een ziekenhuis zijn gevestigd en dienstapotheken. Ook mensen die verhuizen en daardoor gebruikmaken van meerdere apotheken, tellen vaker als gebruiker mee. Waarschijnlijk doet overregistratie zich bij sommige geneesmiddelgroepen vaker voor dan bij andere. Zo blijkt dat apothekers antibiotica en NSAID’s naar verhouding vaker gedurende dienstwaarneming verstrekken dan andere middelen.

Pseudonimisatie

De SFK onderzoekt mogelijkheden om deze overregistratie te voorkomen. Om patiënten bij verschillende apotheken als dezelfde persoon te herkennen, lijkt het gebruik van het burgerservicenummer (BSN) logisch. De SFK mag echter niet over herkenbare BSN’s beschikken. Het inschakelen van een Trusted Third Party (TTP) biedt wel de mogelijkheid om het BSN als uitgangspunt te gebruiken. Zo’n organisatie, vaak geleid door notarissen, past pseudonimisatie toe op persoonlijke gegevens. Een TTP gebruikt daarbij een versleutelingscode die uitsluitend bij de TTP bekend is. Het werken met een TTP vereist echter een ander datamodel. De SFK ontvangt dan niet langer alle gegevens rechtstreeks van de apotheek, maar een deel via de TTP.

Voordelen

Via deze constructie kan de SFK op een zuiverdere manier gebruikersaantallen bepalen en inzicht krijgen in de mate van overregistratie. We zijn dan ook in staat om op landelijk niveau nauwkeurige studies te doen, bijvoorbeeld naar therapietrouw. Ook kan de SFK kwaliteitsindicatoren van apotheken corrigeren voor geneesmiddelen die in andere apotheken zijn verstrekt. De SFK–gegevens zullen interessanter zijn voor wetenschappelijk onderzoek op universiteiten.
Het spreekt voor zich dat bij genoemde ontwikkelingen de naleving van wet– en regelgeving op het gebied van persoonsregistratie voorop staat. Bovendien moet onderzoek met SFK–gegevens binnen de reikwijdte van de SFK–statuten plaatsvinden. Hierbij is het oordeel van de Raad van Toezicht van de SFK bepalend.

Tabel 1: aantal gebruikers (bij SFK) van vergoedbare geneesmiddelen in 2010 per ATC2-groep

Jaarlijks gebruikt ongeveer een kwart van de bevolking minimaal één antibioticumkuur