Wintergeneesmiddelen

De SFK onderzocht welke receptplichtige geneesmiddelen de Nederlandse openbare apotheken naar verhouding het meest verstrekken in de winterperiode. Hiertoe bepaalden we het gemiddeld aantal verstrekkingen op het niveau van werkzame stof (ATC5) in de wintermaanden december 2009, januari 2010 en februari 2010. Vervolgens vergeleken we dat met het gemiddeld aantal verstrekkingen in de negen maanden volgend op die wintermaanden. De verhouding tussen die twee aantallen noemen we de SFK-winterindex. Hoe hoger deze index, hoe vaker apothekers het betreffende geneesmiddel naar verhouding in de winter verstrekten. De top 10 geneesmiddelen met de hoogste winterindex 2010 hadden in de wintermaanden gemiddeld 21% meer verstrekkingen dan in de overige maanden.

Antibiotica

Omdat (luchtweg)infecties in de winter vaker voorkomen dan in de rest van het jaar, ligt het in de lijn der verwachtingen dat antibacteriële middelen de ranglijst van wintergeneesmiddelen aanvoeren. In de winter van 2010 schreven artsen in vergelijking met de andere maanden naar verhouding het vaakst het breedspectrumantibioticum doxycycline voor. Gemiddeld verstrekten de apotheken in die wintermaanden gezamenlijk 119.000 keer per maand een doxycyclinekuur tegenover 86.000 keer in de andere maanden. Dat is 37% meer. De SFK-winterindex 2010 komt voor dit middel uit op 1,37. In de winter van 2010 is februari de maand met de meeste kuren doxycycline (126.000). Daartegenover staat juli 2010 met het minste aantal (49.000). In de winter van 2010 verstrekten apotheken gemiddeld 129.000 keer een kuur amoxicilline. Met een winterindex van 1,28 neemt amoxicilline na doxycycline de tweede plaats in. Het is daarmee minder een specifiek winterantibioticum. In de top 10 van de SFK-winterindex van 2010 komen nog vier antibiotica voor. De combinatie amoxicilline met clavulaanzuur sluit de top 10. Deze combinatie verstrekten apothekers in de winter van 2010 gemiddeld 84.000 keer per maand; dat is 5% vaker dan gemiddeld per maand in de rest van het jaar (80.000 keer).

Wisselend beeld

Het aantal verstrekkingen per maand in de wintermaanden vertoonde de afgelopen jaren voor doxycycline een sterk wisselend beeld. Doxycycline telde in januari 2009 178.000 verstrekkingen terwijl dat aantal in januari 2010 en 2011 respectievelijk 121.000 en 132.000 bedroeg. Amoxicilline kent een duidelijk ander verstrekkingspatroon, want dat is met 157.000 keer juist het vaakst verstrekt in januari 2010. In januari 2009 en 2011 lag dat met 144.000 respectievelijk 128.000 verstrekkingen lager. De oorzaak ligt waarschijnlijk in de ieder jaar andere rondwarende micro-organismen die specifieke infecties veroorzaken die op hun beurt verschillende antibiotica vereisen. In de eerste Mexicaanse-griepwinter van vorig jaar, die als een mild griepseizoen te boek staat, is relatief weinig doxycycline voorgeschreven en naar verhouding meer amoxicilline.

Luchtwegen

In de top 10 van de winterindex 2010 komen drie middelen voor met een werking in de luchtwegen. Het hoogst staat de hoestprikkeldemper codeïne met een index van 1,27. De corticosteroïden fluticason en budesonide die via inhalatietechnieken in de luchtwegen worden gebracht, hebben in 2010 respectievelijk een winterindex van 1,11 en 1,06. Tot slot vinden we ureum, toegepast in zalf of crème bij een droge huid, op een zevende plek terug. Ureum kende in 2010 8% meer winterverstrekkingen.

figuur 1: Top 10 van in de winter van 2010 vaker dan in de rest van het jaar voorgeschreven geneesmiddelen

*December 2009 tot en met februari 2010

Antibiotica vormen ruim de helft van de geneesmiddelen in de top 10 Winterindex 2010