Vrouwen anticiperen op pilmaatregel

In de loop van 2010 kondigde de vorige minister een bezuinigingsmaatregel af die per januari 2011 de aanspraak op anticonceptiva in het basispakket beperkte tot vrouwen van 20 jaar en jonger. Vrouwen van 21 jaar en ouder komen vanaf dit jaar nog slechts in aanmerking voor vergoeding van de pil bij toepassing van twee specifieke indicaties, waarbij anticonceptie niet het doel is.
In het recente verleden was eerder een soortgelijke maatregel van kracht. In 2004 tot en met 2007 was de anticonceptiepil ook voor vrouwen van 21 jaar en ouder uitgesloten van vergoeding uit het wettelijk verzekerde pakket.

Eigen risico

Zoals al eerder door de SFK is opgemerkt [PW 2010; (27,28):11], is het de vraag in welke mate deze bezuinigingsmaatregel vrouwen werkelijk in de portemonnee raakt. Voor gezonde vrouwen die weinig of geen beroep doen op de zorgverlening en hun eigen risico niet vol maken, verandert er niet veel. Ze betaalden de afgelopen jaren de pil toch al zelf. Bovendien kan een deel van de vrouwen van 21 jaar en ouder dit jaar aanspraak maken op vergoeding van de pil uit de aanvullende verzekering. In dat geval kan zelfs sprake zijn van een financieel voordeel omdat de pil dan niet meetelt voor het eigen risico. Sommige zorgverzekeraars, waaronder twee grote, laten geen enkele verzekerde de pil zelf betalen. Ze verzoeken de apothekers om de pil in alle gevallen rechtstreeks bij de zorgverzekeraar in rekening te brengen. Als de pilgebruikster geen aanspraak heeft op de aanvullende verzekering, krijgt ze de rekening van de zorgverzekeraar.

Meer pillen

De SFK is nagegaan of er in de laatste maanden van 2010 sprake was van een afwijkend verstrekkingspatroon van anticonceptiemiddelen dat op hamstergedrag duidt. Cijfers tonen aan dat Nederlandse vrouwen inderdaad, evenals aan het einde van 2003, op de pakketmaatregel anticipeerden. Het aantal verstrekkingen van de anticonceptiepil (inclusief die van de maandelijks te vervangen Nuvaring) bedroeg in het vierde kwartaal van 2010 één miljoen, zo’n 10% hoger dan het gemiddelde van de rest van het jaar. Aan de vooravond van de pakketmaatregel van 2004 in het laatste kwartaal van 2003, lag dit aantal net 5000 daar onder. Niet alleen het aantal verstrekkingen lag in de laatste drie maanden van 2010 hoger dan in de rest van het jaar, maar vrouwen legden ook voor een langere periode voorraad aan. Dit blijkt uit het aantal verstrekte dagdoseringen. In het laatste kwartaal van 2010 kwam dit aantal uit op 168 miljoen. Eind 2003 was dat 156 miljoen. Vooral in de maand december lag het gemiddeld aantal dagdoseringen per verstrekking met 169 veel hoger dan de 152 in de andere maanden van 2010. Dat laatste aantal komt overeen met het niveau waarop het gemiddeld aantal dagdoseringen per verstrekking zich bevindt sinds 2005. Vóór de verruiming van de prescriptieperiode van anticonceptiva aan het begin van dit decennium lag dit gemiddelde net onder de 150.

En meer spiralen

Ook de afzet van de Mirena spiraal via de openbare apotheken was nog nooit zo hoog als in het laatste kwartaal van 2010. Het ging in die periode om 27.500 stuks. Mirena is een anticonceptiemiddel dat gedurende vijf jaar per 24 uur minimaal 11 microgram van het progestageen levonorgestrel afgeeft. Hoewel het lijkt dat anticiperend gedrag bijdraagt aan dit hoge aantal, is dat geen eenduidige conclusie. Dit middel kent namelijk ieder jaar nog een toename van het aantal verstrekkingen. In de laatste vijf jaar bedroeg de stijging gemiddeld 10% per jaar. Van de koperhoudende spiraal vonden in 2010 nog 12.000 verstrekkingen plaats. Dit aantal nam sinds 2007 jaarlijks met gemiddeld 4% af.

figuur 1: Het aantal verstrekte dagdoseringen van de anticonceptiepil per kwartaal (x miljoen).

In het najaar van 2010 was het aantal verstrekte dagdoseringen van de pil hoger dan ooit