Tien jaar deze eeuw

Aan het einde van het eerste decennium van deze eeuw blikt de SFK terug op de ontwikkelingen in het geneesmiddelengebruik. We vergelijken daarbij de verstrekkinggegevens van receptplichtige geneesmiddelen op ATC5–niveau uit het jaar 2000 met die van dit jaar*, ongeacht de vergoedingstatus. Als maat hanteren we het aantal standaarddagdoseringen (DDD). Dit geeft weliswaar niet het individuele gebruik weer, maar is wel de meest objectieve maat voor de hoeveelheid verstrekte geneesmiddelen. Het aantal voorschriften is een andere veel gebruikte maat, maar veel minder geschikt. De periode waarvoor een voorschrift bedoeld is, varieert namelijk sterk. Denk aan de inmiddels formeel verlaten prescriptieregeling of het type distributie zoals weekleveringen.

Stijgers

Het gebruik van protonpompremmer omeprazol en cholesterolverlager simvastatine is in de afgelopen tien jaar absoluut gezien het meest toegenomen. Van beide middelen verstrekken de Nederlandse openbare apotheken dit jaar 170 miljoen DDD’s meer dan in 2000. Omeprazol komt dit jaar uit op 300 miljoen DDD’s en simvastatine op 260 miljoen. Daarmee staan ze op plaats 2 en 3 van de ranglijst 2010 van geneesmiddelen met de meest verstrekte DDD’s. Met 375 miljoen DDD’s voert de eenfase anticonceptiepilcombinaties met ethinylestradiol en levonorgestrel (Microgynon en Stederil) die lijst aan. Hiervan hebben alle varianten dezelfde ATC5. Deze combinatie van geslachtshormonen neemt plaats 3 bij de stijgers in. Nederlandse vrouwen nemen daarvan dit jaar 130 miljoen DDD’s meer af dan in 2000. Op plaats 6 staat pantoprazol, ook een protonpompremmer, dat de grootste relatieve toename kent. Het komt dit jaar uit op 105 miljoen DDD’s. Vergeleken met tien jaar geleden betekent dit een groei van bijna 750%. Bij de relatieve stijgers hebben we ons beperkt tot die middelen die in 2000 tot de honderd meest gebruikte behoorden.

Nieuwkomers

Van de geneesmiddelen die in 2000 nog niet op de markt waren, kent protonpompremmer esomeprazol in 2010 met 75 miljoen DDD’s het hoogste gebruik. Op de tweede plaats staat cholesterolverlager rosuvastatine met 62 miljoen DDD’s. Luchtwegverwijder tiotropium, plaats 3, komt dit jaar uit op 55 miljoen DDD’s. Deze wordt gevolgd door het combinatiemiddel van de luchtwegverwijder formoterol en ontstekingsremmer budesonide (Symbicort)** met 42 miljoen DDD’s. Op plaats 5 en 6 staan twee antihistaminica: levocetirizine en desloratidine. Zij hebben hun opvallende plaats in deze lijst te danken aan de pakketmaatregel waarmee met ingang van 2004 alle buiten–WMGgeneesmiddelen van vergoeding werden uitgesloten. Die maatregel trof ook de receptvrije cetrizine en loratidine, die nauw verwant zijn aan de eerder genoemde middelen. Levocetrizine is de werkzame enantiomeer van cetrizine dat een racemisch mengsel is. Desloratidine is de belangrijkste werkzame metaboliet van loratidine. Destijds is massaal uitgeweken naar levocetirizine en desloratidine, die receptplichtig en daarmee vergoedbaar zijn. De maatregel werd per 2005 voor chronische gebruikers teruggedraaid, maar dat kwam te laat om de inmiddels ingenomen marktposities ongedaan te maken.

Dalers

De anticonceptiepilcombinatie met ethinylestradiol en desogestrel (Marvelon, Mercilon) heeft het afgelopen decennium het hoogste aantal DDD’s (85 miljoen) moeten inleveren. Ook op plaats 2 en 3 staan anticonceptiepilcombinaties, respectievelijk ethinylestradiol en gestodeen (Harmonet, Meliane) met een afname van 42 miljoen DDD’s, en de driefasecombinatie van ethinylestradiol en levonorgestrel (Trigynon, Trinordiol). Hiervan worden dit jaar 40 miljoen DDD’s minder verstrekt dan in 2000. Met een afname van 37,5 miljoen DDD’s staat de luchtwegverwijder ipatropium op de vierde plaats.

Blijvers

Uit de cijfers blijkt dat geneesmiddelen die eenmaal in zwang zijn dat ook blijven. Zeven geneesmiddelen uit de top 10 van 2000 met de meest verstrekte middelen, komen terug in de top 10 van dit jaar. Drie middelen verdwenen. De hierboven genoemde combinatiepil van ethinylestradiol en desogestrel zakte van plaats 2 naar plaats 40. Het plasmiddel furosemide zakte, ondanks een toename van 6 miljoen DDD’s, van de negende naar de zestiende plaats. Van salbutamol werden in 2000 nog ruim 80 miljoen DDD’s verstrekt, maar in 2010 komt dat aantal 30 miljoen DDD’s lager uit. Het middel duikelde van plaats 10 naar plaats 37.
Van de geneesmiddelen waarvan in 2000 en in 2010 vrijwel evenveel DDD’s worden verstrekt, zijn er vier het vermelden waard: orale bloedglucoseverlager tolbutamide, antibioticum amoxicilline, bètablokker propranolol en het antidepressivum clomipramine.

tabel 1: hoeveelheid versterkte geneesmiddelen in 2010 vergeleken met de hoeveelheid in 2000 in DDD’s (standaarddagdoseringen)

* De cijfers voor 2010 zijn verwachtingen gebaseerd op cijfers tot en met oktober 2010.
**In de gedrukte versie van deze rubriek in het Pharmaceutisch Weekblad is hier abusievelijk ‘salmeterol en ontstekingsremmer fluticason (Seretide)’ vermeld. Zie ook bovenstaande tabel.