Benzodiazepinegebruik vooral uit eigen zak

Op advies van het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) heeft de minister de vergoedingsaanspraken van benzodiazepines per 1 januari 2009 ingeperkt. Met uitzondering van het gebruik bij een aantal strikte indicaties vallen de slaap– en kalmeringmiddelen per die datum niet meer binnen het wettelijke verzekerde pakket. Voor de volgende indicaties bleef de vergoeding van benzodiazepines ongewijzigd: bij epilepsie, bij sommige ernstige vormen van angststoornissen, bij multiple psychiatrische problematiek, bij patiënten met spierspasmen die niet kunnen lopen en waarbij andere medicijnen niet (meer) werken en als palliatieve sedatie. Aanspraak op vergoeding bij deze indicaties is uitsluitend mogelijk op basis van een aanwijzing van de voorschrijver op het recept. Het doel van de beperking van vergoeding is volgens het CVZ primair gelegen in verbetering van de kwaliteit van zorg en niet in kostenbeheersing. Langdurig benzodiazepinegebruik wordt alom als onwenselijk beschouwd. Het resultaat van de aanspraakbeperking is dat het aantal gebruikers van benzodiazepines is gedaald van 1,6 miljoen in de tweede helft van 2008 tot 1,4 miljoen in dezelfde periode in 2009.

Eigen rekening

Uit gegevens van de SFK blijkt dat in 2009 benzodiazepines 10,4 miljoen keer zijn verstrekt. In 30% van de gevallen is dat gebeurd vanuit het basispakket. De overige 70% van de verstrekkingen kwam in beginsel voor rekening van de gebruiker, tenzij deze een beroep kan doen op de aanvullende verzekering. Aan benzodiazepines is vorig jaar € 79 miljoen uitgegeven, waarvan € 56 miljoen door de gebruikers zelf is betaald. Uitgedrukt in standaarddagdoseringen (DDD’s) nam het gebruik van slaap– en kalmeringsmiddelen in 2009 met 15% af ten opzichte van 2008. Het gebruik van de meest verstrekte benzodiazepines, het slaapmiddel temazepam en het kalmeringsmiddel oxazepam, daalde met 18% respectievelijk 15%. Van deze middelen kwamen (gemeten in DDD’s) respectievelijk 18% en 34% voor rechtstreekse vergoeding in aanmerking.

Meer vrouwen

In zijn algemeenheid zijn er ruim tweemaal zoveel vrouwen als mannen die benzodiazepines gebruiken. Echter, bij onderscheid naar de vergoedbare benzodiazepines is dit verschil kleiner. Het aantal verstrekkingen van benzodiazepines dat voor vergoeding uit het basispakket in aanmerking komt, lag bij vrouwen in 2009 maar 1,7 keer hoger dan bij mannen. Voor de niet–vergoedbare slaap– en kalmeringsmiddelen was deze verhouding juist groter; een factor 2,6. Dit wijst erop dat naar verhouding meer vrouwen dan mannen op eigen kosten slaap– en kalmeringsmiddelen gebruiken.

Regeerakkoord

In het regeerakkoord tussen VVD en CDA staat dat aandoeningen met een lage ziektelast eerder als ongemak dan als ziekte worden gekenschetst en daarom uit het basispakket worden gehaald. De vorige regering had eerder al besloten om de anticonceptiepil boven de 21 jaar niet meer te vergoeden.
Het is nog onduidelijk wat exact wordt verstaan onder ’aandoeningen met een lage ziektelast’. Mogelijk dat hiertoe ook aandoeningen worden gerekend die louter met geneesmiddelen worden behandeld. Gezien het effect bij de benzodiazepines is de verwachting gerechtvaardigd dat een beperking van de vergoedingsaanspraak een terugloop veroorzaakt in het gebruik van de middelen die bij dergelijke aandoeningen worden gebruikt.
Bij de slaap– en kalmeringsmiddelen was dit een gewenst effect, maar of dit ook het geval is bij het gebruik van geneesmiddelen bij aandoeningen met een lage ziektelast is de vraag.

figuur 1: Aantal gebruikers van benzodiazepines naar geslacht, van de eerste helft 2007 tot en met de eerste helft van 2010. Uitgesplitst naar wel/niet vergoed vanuit het basispakket.

Meer vrouwen dan mannen gebruiken benzodiazepines, grotendeels op eigen kosten.