Stilte voor storm aan bijbetalingen*

De laatste dag voor het reces van de Tweede Kamer stond in het teken van de bezuinigingen in de zorg. De Tweede Kamer nam een motie aan van Eelke van der Veen (PvdA), Halbe Zijlstra (VVD) en Linda Voortman (GroenLinks) waarin zij de regering verzoeken af te zien van de voorgenomen invoering van eigen betalingen bij paramedische zorg en tweedelijns ggz-zorg. In plaats daarvan moet de noodzakelijke bezuiniging gevonden worden in de herberekening van het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). Forse eigen bijbetalingen voor geneesmiddelen kunnen daarvan het gevolg zijn. In dezelfde motie vragen zij de minister om maatregelen te nemen zodat voor individuele burgers een maximum wordt gesteld aan het jaarlijks zelf te betalen bedrag. De motie wordt uitgevoerd. Voor het maximumbedrag wordt gedacht aan € 200 per persoon.

Eigen betaling

Nederlandse apothekers verstrekten in 2009 drie miljoen keer een receptgeneesmiddel waarvoor een eigen betaling, ook wel bijbetaling genoemd, verschuldigd is. Het totaalbedrag aan bijbetalingen bedroeg vorig jaar € 46,5 miljoen tegen € 46,2 miljoen een jaar eerder. Dit is in afwijking met eerdere jaren een gering verschil. Geneesmiddelen met een eigen betaling zijn wel opgenomen in het GVS, maar de officiële apotheekinkoopprijs is hoger dan de vastgestelde limiet. De officiële apotheekinkoopprijs is echter hoger dan de vastgestelde limiet. Bij de vaststelling van zo’n limiet geldt dat binnen een groep vergelijkbare geneesmiddelen altijd een geneesmiddel zonder bijbetaling beschikbaar is. Onbekend is in welke mate de gebruikers de bijbetalingen ook werkelijk zelf betalen. Zo bieden zorgverzekeraars aanvullende verzekeringen aan die bijbetaling volledig of tot een bepaald maximum per jaar vergoeden. Ook nemen fabrikanten de eigen betaling van de patiënt voor sommige geneesmiddelen voor hun rekening. Uit strategische overwegingen (in internationaal perspectief) wensen de fabrikanten de betreffende producten niet onder de vergoedingslimiet te prijzen. Zij willen echter ook niet dat de patiënt voor de bijbetaling opdraait. Patiënten dienen of zelf de nota voor de betaalde eigen bijdrage in bij de fabrikant of de apotheker doet dat voor hen. De apotheker int het bedrag dan niet bij de patiënt, maar schiet het eerst zelf voor. Een recente variant is dat de apotheker de eigen betaling niet int omdat hij rechtstreeks van de fabrikant een extra inkoopkorting krijgt ter hoogte van dat bedrag.
Het is overigens maar de vraag of fabrikanten deze maatregelen ook na de herberekening van het GVS handhaven. De politiek vindt nu eigen betalingen tot € 200 per jaar immers acceptabel en stelt voor het meerdere zelfs een financieel vangnet in.

ADHD en de pil

Bijna de helft van het bedrag aan bijbetalingen in 2009, € 22 miljoen, komt op het conto van verstrekkingen van middelen bij ADHD. Voor gebruikers van middelen bij ADHD of voor hun ouders/verzorgers kan de door Van der Veen voorgestelde maatregel gunstig uitpakken. Zo is de gemiddelde bijbetaling per jaar per gebruiker van atomoxetine (Strattera) in 2009 bijna € 700: € 500 meer dan het voorgestelde vangnet. De gemiddelde bijbetaling per jaar per gebruiker van het atomoxetine (Strattera) kwam in 2009 uit op bijna € 700; € 500 meer dan het voorgestelde vangnet. Van het meest gebruikte ADHD-middel methylfenidaat gebruikte in 2009 ongeveer de helft een vorm zonder bijbetaling en de andere helft een vorm met gereguleerde afgifte waarvoor wel een eigen betaling verschuldigd is. Voor deze gebruikers kwam dat per jaar op gemiddeld bijna € 250 uit. Mogelijk dat het vangnet meer gebruikers methylfenidaat overhaalt om vormen met gereguleerde afgifte te gebruiken nu men weet dat het maximum beperkt is. Verder moesten in 2009 de gebruiksters van anticonceptiva ruim € 12 miljoen aan eigen betaling ophoesten. In de top 25 van middelen waarvoor een eigen bijdrage verschuldigd is, komen zeven geneesmiddelen voor waarvan een restitutieregeling bekend is voor in totaal € 7,8 miljoen.

figuur 1: Stijging eigen betalingen in 2009 was beperkt

Het rode deel geeft het totaal aan eigen betalingen in miljoenen euro’s per kalenderjaar voor receptgeneesmiddelen weer. Het blauwe deel van de staven geeft het effect weer van het uitsluiten van de anticonceptivavergoeding voor vrouwen van 21 jaar en ouder in de jaren 2004 tot en met 2007.

* Demissionair minister Klink heeft de Tweede Kamer per brief van 6 september 2010 laten weten af te zien van uitvoering van de door de Tweede Kamer aangenomen motie Van der Veen cs., waarin hem werd gevraagd herberekende GVS-limieten per 1 januari 2011 in te voeren.