Minder vaak geneesmiddelen tegen malaria

Jaarlijks overlijden wereldwijd tussen de een en twee miljoen mensen aan malaria, een ziekte veroorzaakt door bloedparasieten. De parasieten komen in het lichaam door een steek van een mug die het eencellige micro-organisme van het geslacht Plasmodium als parasiet bij zich draagt. Na de besmetting houdt de parasiet zich eerst enige tijd op in de lever, zonder dat zich daarbij gezondheidsklachten voordoen. In de lever komt een vermenigvuldigingsproces op gang. Daarna komen de parasieten na één tot enkele weken, doorgaans binnen vier weken, vrij in het bloed. Dan openbaren zich de ziekteverschijnselen, zoals koorts, vermoeidheid, hoofdpijn en spierpijn. Van de verschillende vormen van malaria kan malaria tropica in enkele dagen dodelijk verlopen. Andere vormen zijn minder kwaadaardig. Geneesmiddelen kunnen de malariaparasiet bestrijden; niet in de periode dat de parasiet zich in de lever ophoudt, maar in de fase daarna als de parasiet zich in het bloed bevindt. Reizigers kunnen zich tegen malaria beschermen door geneesmiddelen profylactisch toe te passen, mits er geen resistentie bestaat. Het is daarnaast evenwel belangrijk om muggenprikken te voorkomen door bescherming met kleding, klamboes en muggenafwerende crèmes. Na een eenmalige besmetting bestaat namelijk een, weliswaar zeer klein, risico dat de parasiet in de lever achterblijft. Een levenslange kans op een aanval bestaat dan.

Reisadvies

Reizigers die een gebied bezoeken waar malaria heerst, krijgen het advies om vanaf de aankomst in het gebied tot circa vier weken na het verlaten hiervan malariaprofylaxe toe te passen. Of malariaprofylaxe nodig is en zo ja, met welk(e) middel(en), hangt voornamelijk af van het gebied dat de reiziger bezoekt, het jaargetijde en de duur van het verblijf in dat gebied. De adviezen worden regelmatig bijgesteld. In Nederland worden voornamelijk chloroquine (Nivaquine), proguanil (Paludrine), mefloquine (Lariam) en het combinatiepreparaat Malarone, dat bestaat uit proguanil en atovaquon, als profylaxe aan reizigers voorgeschreven.

Minder verstrekkingen

In 2009 verstrekten de Nederlandse openbaar apothekers 150.000 keer een malariamiddel. Dat zijn zo’n 10.000 verstrekkingen minder dan een jaar eerder en bijna 40.000 minder dan in 2006 en 2007. Het ligt voor de hand om de afname toe te schrijven aan een aanzienlijk lager aantal boekingen (23%) van verre vakantiebestemmingen, waar reisorganisatie ANVR vorig jaar melding van maakte. Zo lijkt de economische crisis ook door te werken in het lagere aantal malariaverstrekkingen in de apotheek. In de afgelopen jaren is een verschuiving opgetreden in het aandeel van de verschillende middelen. In 2004 nam het combinatiepreparaat Malarone 58% van de verstrekkingen voor zijn rekening, in 2009 is dat gestegen tot bijna 80%. Proguanil werd het afgelopen jaar vrijwel niet meer als enkelvoudig geneesmiddel verstrekt, terwijl dat in 2004 nog in 5% van de gevallen gebeurde. Het aandeel van mefloquine is gedurende deze periode vrijwel onveranderd gebleven op 13 à 14%. Jaarlijks is in het tweede kwartaal het aandeel van dit middel in het totale aantal malariaverstrekkingen hoger dan in de andere kwartalen.

Vaccin

Op dit moment is er nog geen vaccin tegen malaria beschikbaar. Enkele jaren geleden kwamen daarover hoopvolle berichten uit Nijmegen en Leiden in de media. Momenteel loopt er een klinisch onderzoek in het Leids Universitair Medisch Centrum. Het beschikbaar komen van een vaccin zou van enorme betekenis zijn, vooral voor de inwoners van de landen waar malaria heerst.

figuur 1: Het aantal verstrekkingen per kwartaal (x 1000) van antimalariamiddelen door Nederlandse apothekers

In de zomer stijgt het aantal verstrekkingen van malariamiddelen.