Nog geen rem op ADHD

In 2009 verstrekten de Nederlandse openbare apotheken 865.000 keer een geneesmiddel dat bij ADHD wordt gebruikt. Dat is 120.000 keer vaker dan het jaar daarvoor. Deze stijging is absoluut gezien even hoog als in 2008. Op basis van de cijfers van het eerste kwartaal van 2010 is de verwachting gerechtvaardigd dat de toename ook dit jaar van dezelfde grootteorde zal zijn. De stijging in 2009 komt volledig voor rekening ven het geneesmiddel methylfenidaat (Ritalin, Concerta, Medikinet en Equasym). Aan de afzetstijging van atomoxetine (Strattera) is in 2009 een einde gekomen. Het aantal verstrekkingen van dat middel is blijven steken op 51.500, terwijl het in 2008 nog ongeveer 3000 keer vaker werd verstrekt.

Narcolepsie

Methylfenidaat dat net als atomoxetine tot de ADHD-middelen wordt gerekend, is ook geregistreerd voor toepassing bij narcolepsie. Narcolepsie is een vrij zeldzame aandoening, waarvan de klachten voornamelijk bestaan uit een onweerstaanbare neiging om (overdag) in slaap te vallen. Ook het aloude middel dexamfetamine dat in dezelfde ATC4-groep (N06AB) voorkomt als methylfenidaat en atomoxetine wordt bij ADHD en narcolepsie gebruikt. Het middel, dat alleen als LNA-product in de G-Standaard is opgenomen, is de laatste jaren aan een ware opleving bezig. De SFK heeft van dit middel in 2009 13.500 verstrekkingen geregistreerd, terwijl dat er in 2008 en 2007 respectievelijk 7000 en 2000 waren. De SFK kan niet nagaan aan welke toepassing deze toename is toe te schrijven. Modafinil (Modiodal), ook in diezelfde ATC4-groep, is sinds 1997 in Nederland in de handel en is uitsluitend voor toepassing bij narcolepsie geregistreerd. In 2009 is dit middel 10.500 keer versterkt. In de twee jaren daarvoor bedroeg de stijging van het aantal verstrekkingen telkens 1300 per jaar.

Uitgaven

De totale uitgaven aan de ADHD-middelen methylfenidaat en atomoxetine zijn beperkt gestegen van € 33,2 miljoen in 2008 tot € 35,1 miljoen in 2009. Hiervan werd slechts € 13,3 miljoen vergoed uit de basisverzekering. De rest, € 21,8 miljoen, moest als GVS-bijdrage door de verzekerden zelf worden opgebracht of werd vanuit aanvullende verzekeringen (AV) vergoed. Bij de de SFK is onbekend in welke mate de bijbetaling uit de AV’s wordt vergoed. Fabrikanten wijzen de gebruikers van hun producten gedetailleerd op de mogelijkheden die de AV’s bieden voor de vergoeding van de bijbetalingen van ADHD-middelen. Bijbetaling is van toepassing op alle varianten van methylfenidaat en atomoxetine die bedoeld zijn voor eenmaal daags gebruik. Deze vormen precies de helft van het aantal verstrekkingen van beide middelen. Van de verstrekking, waarvoor een GVS-bijdrage verschuldigd was kwam de gemiddelde bijbetaling per verstrekking in 2008 uit op € 14,11 en in 2009 op € 11,54. Deze afname is veroorzaakt door een prijsdaling in 2009 van met name de methylfenidaat varianten met gereguleerde afgifte. Deze prijsdaling kwam volledig ten goede aan de patiënten die een eigen bijdrage moesten betalen. Methylfenidaat 10mg tabletten (390.000 verstrekkingen in 2009) en 5 mg tabletten (43.000 verstrekkingen) zijn de varianten die geen GVS-bijdrage kennen.

Gebruikers

In 2009 is aan 139.000 mensen methylfenidaat verstrekt, terwijl dat er in 2007 nog 100.000 waren. Al jaren telt de groep van 10 à 11-jarigen de meeste gebruikers van dit ADHD-middel. In 2009 waren er 7300 gebruikers van atomoxetine, een aantal dat vrijwel gelijk is aan dat in 2007. In 2009 gebruikten 3,7 keer zoveel jongens als meisjes in de leeftijd tot 20 jaar ADHD-middelen. Naar verhouding neemt het gebruik door meisjes de afgelopen jaren meer toe, want in 2007 was deze verhouding nog 4,3. Jaarlijks starten evenwel nog altijd veel meer jongens dan meisjes met ADHD-middelen.

figuur 1: Aantal gebruikers x 1000 van methylfenidaat per leeftijdsjaar gedurende de laatste 4 jaar

De groei van het gebruik van methylfenidaat ligt voornamelijk bij de jeugdigen, maar ook op latere leeftijd blijft het gebruik jaarlijks toenemen.