Poliklinische apotheken in de lift

Na een recordaantal apotheeksluitingen in 2008, heeft in 2009 wederom een groot aantal apotheken de deuren voorgoed gesloten. De SFK telde het afgelopen jaar 29 sluitingen, één meer dan een jaar eerder. Van minimaal 12 van deze apotheken is bekend dat ze de deuren sloten binnen 10 jaar nadat ze geopend waren. De oudste apotheek die vorig jaar de deuren definitief dicht deed, bestond al meer dan een eeuw.
Onder de 57 nieuw geopende apotheken bevonden zich opvallend veel apotheken die in of dicht in de buurt van een ziekenhuis gevestigd waren. Met 14 nieuwe vestigingen ontwikkelden deze poliklinische apotheken zich in 2009 sterk. Ook zijn vorig jaar tien apotheken geopend in een gezondheidscentrum en hebben een aantal apothekers ervoor gekozen om, al dan niet gezamenlijk, een dienstapotheek te openen.

Stagnatie vestigingen van ketens en formules

Het aandeel van alle ketens in het totaal aantal openbare apotheekvestigingen is afgelopen jaar gedaald van 35% naar 32%. Mediq heeft het aantal apotheken het afgelopen jaar moeten inkrimpen van 229 naar 206. Toch is Mediq nog altijd de grootste keten, gemeten naar het aantal apotheekvestigingen in eigen bezit. Van de genoemde 206 zijn 15 apotheken niet in het bezit van de keten, maar van een zelfstandige apotheker. Waar Lloyds in 2008 nog beperkt kon groeien, heeft zij afgelopen jaar geen nieuwe apotheken geopend. Aan de Escura-formule, de apotheekformule van groothandel Brocacef die zowel onafhankelijke apotheken als apotheken in eigendom kent, nemen ongeveer 120 apotheken deel. Hiervan zijn 94 vestigingen eigendom van de groothandel. Dat zijn er drie minder dan in 2008. In 2009 had Alliance Healthcare Nederland 74 apotheken in eigendom, dat zijn vier apotheken minder dan het jaar ervoor. Deze eigendomsapotheken zijn als Kringapotheek herkenbaar, net zoals een aantal zelfstandige apotheken die bij Alliance zijn aangesloten. In totaal maken 325 apotheken gebruik van de Kring-formule. Sinds medio vorig jaar test Alliance ook het internationale Boots apotheekconcept in Nederland uit. Na de eerste twee pilotvestigingen breidde zij het aantal Boots vestigingen later in het jaar uit naar een totaal van vijf. Tot slot zijn er nog ongeveer 200 zelfstandige apotheken die deelnemen aan de Service–apotheek formule.

Samenwerking zelfstandige apotheken

Naast de eerdergenoemde samenwerkingsvormen, bundelen ook steeds meer zelfstandige apotheken hun krachten. De Nederlandse Apotheek Coöperatie (Napco), die opkomt voor de belangen van de zelfstandig gevestigde apotheek, heeft vorig jaar een behoorlijke groei doorgemaakt. Van de 340 leden in 2008 is het ledenaantal op het moment van schrijven gegroeid naar 563. Deze groei is mogelijk ingegeven door de inrichting van een vereveningsfonds voor aangesloten apotheken die de financiële risico’s die aan het Achmea IDEA contract verbonden zitten niet zelfstandig willen dragen.
Een ontwikkeling die niet in deze telling is meegenomen, maar ook bijdraagt aan de trend van samenwerking, is het openen van central filling locaties. Op deze locaties organiseren apothekers, vaak voor meerdere apotheek vestigingen, de herhaalmedicatie.

Verschillen stad en platteland

De (netto) groei van het aantal apotheken per 100.000 inwoners is het sterkst in niet stedelijke gebieden. Door het CBS zijn gebieden met minder dan 500 adressen per vierkante kilometer aangemerkt als ‘niet stedelijk’. Aan de andere kant loopt het aantal openbare apotheken in niet stedelijke gebieden per 100.000 inwoners nog altijd achter bij de meer verstedelijkte gebieden. In zeer landelijke gebieden spelen apotheekhoudende huisartsen een belangrijke rol in de verstrekking van medicatie. Zij compenseren het lage aantal openbare apotheken in deze gebieden.

Figuur 1: Ontwikkeling van het aantal openbare apotheken, 2002 – 2009

De groei van het aantal openbare apotheken neemt verder af.

Figuur 2: Ontwikkeling aantal openbare apotheken per 100.000 inwoners per verstedelijkingscategorie, 2002 – 2009

De grootste groei van het aantal openbare apotheken vindt plaats in niet-stedelijke gebieden.