155 ton smeersels met corticosteroïden

Crèmes, zalven en andere smeersels met corticosteroïden worden vooral bij eczeem toegepast. Ze zijn op basis van de werkzaamheid onderverdeeld vier klassen. Hydrocortisonacetaat is de enige zwak werkzame corticosteroïde (klasse 1). Matig sterk werkzaam (klasse 2) zijn onder andere triamcinolonacetonide en hydrocortisonbutyraat, terwijl betamethason, mometason en fluticason sterk werkzaam (klasse 3) zijn. Clobetasol is de enige zeer sterk werkzame corticosteroïde (klasse 4). Corticosteroïden worden toegepast als enkelvoudige preparaten, maar ook in vaste combinaties met andere geneesmiddelen. Dit zijn antischimmelmiddelen, antibacteriële middelen en middelen die de doordringbaarheid van corticosteroïden in de huid bevorderen. Voorbeelden van deze middelen zijn ureum en salicylzuur.

Beperkte toename

In 2008 is 3,65 miljoen keer een huidpreparaat met een corticosteroïde verstrekt. Opvallend is de zeer beperkte stijging van het aantal verstrekkingen. In 2007 zijn dermatica met corticosteroïden even vaak verstrekt als in 2008. In de afgelopen tien jaar steeg het aantal verstrekkingen jaarlijks met gemiddeld 1,9%. De kostenontwikkeling en het aantal DDD‘s liepen hiermee in de pas. De kosten, zonder vergoeding voor werkzaamheden in de apotheek, stegen in diezelfde periode jaarlijks met gemiddeld 1,3% tot € 17 miljoen in 2008. Daarmee zijn dermatica met corticosteroïden met gemiddeld € 4,65 aan kosten per voorschrift relatief goedkope geneesmiddelen.
Het aantal DDD‘s is in deze periode jaarlijks gemiddeld 2,1% gestegen tot 155 miljoen in 2008.
Bij huidmiddelen vormen DDD‘s een goede maat om de hoeveelheid verstrekte dermatica te vergelijken, maar ze hebben een beperkte waarde in relatie tot het standaard daggebruik. De te behandelen huidoppervlakte is immers bepalend voor het gebruik. In de praktijk komt in deze groep 1 DDD overeen met 1 gram crème of zalf. In 2008 verstrekten apotheken in de groep dermatica met uitsluitend een corticosteroïde per voorschrift gemiddeld 46,3 DDD‘s, overeenkomend met 46,3 gram zalf of crème. Deze gemiddelde hoeveelheid varieert per klasse. Naar gelang de werkzaamheid van de corticosteroïde toeneemt, verstrekten de apotheken gemiddeld meer per voorschrift. Voor hydrocortisona cetaat is dat 30 gram per keer, voor de corticosteroïden uit klasse 2 gemiddeld 39 gram. Van de corticosteroïden uit de klassen 3 en 4 verstrekt de apotheker gemiddeld dezelfde hoeveelheid: 59 gram per keer. Omdat ernstige eczeemklachten vaak langdurige behandeling vereisen, schrijven artsen ook voor langere perioden voor.

Combinaties

De stabiele trend in de verstrekkingscijfers voor de gehele groep corticosteroïden geldt niet voor vaste combinaties van corticosteroïden met antibiotica. Volgens de Commissie Farmaceutische Hulp van het College voor Zorgverzekeringen is voor toepassing van deze groep middelen geen plaats (zie het Farmacotherapeutisch Kompas). De Commissie kan op dit punt tevreden zijn; sinds 1997 is het aantal verstrekkingen in deze groep bijna gedecimeerd van ruim 52.000 in 1997 tot ruim 6500 in 2008.
Voor de vaste combinatie van antimycotica en corticosteroïden ligt dat anders. Het advies is het gebruik van deze combinaties te beperken tot de eerste vijf dagen van de behandeling en daarna nog uitsluitend te behandelen met een antimycoticum. Desondanks staat de vaste combinatie hydrocortisonacetaat + miconazolnitraat in 2008 met ruim 650.000 verstrekkingen op de tweede plaats van de meest verstrekte huidpreparaten met corticosteroïden. De jaarlijkse stijging was het laatste decennium gemiddeld 4,9%.
De Wereldgezondheidszorg deelt deze combinatie in bij de ATC-groep van de corticosteroïden, maar een indeling bij de antischimmelmiddelen is te verdedigen. Voor de genoemde combinatie bestaat immers geen primaire indicatie voor corticosteroïdegebruik. Het betreft een toevoeging aan een antimycoticum ter bestrijding van jeuk waarmee een huidschimmelinfectie vaak gepaard gaat.

Vaakst verstrekt

De enkelvoudige dermatica met uitsluitend triamcinolonacetonide zijn in 2008 het vaakst verstrekt; bijna 750.000 keer. Daarna volgt dus de combinatie hydrocortisonacetaat + miconazolnitraat met ruim 650.000 verstrekkingen. Derde is het enkelvoudig toegepaste hydrocortisonacetaat (ruim 500.000 keer). Op de vierde plaats komt betamethason uit klasse 3 (425.000 keer), gevolgd door clobetasol uit klasse 4 (325.000 verstrekkingen). In bovenstaande cijfers zijn de dermatica met corticosteroïden die zijn bereid volgens een lokaal of regionaal protocol niet opgenomen.