Antivirale middelen tijdens de pandemie

In het kader van de Mexicaanse-grieppandemie kregen apotheken rond 7 augustus 2009 zestig sachets oseltamivir 75 mg uit de nationale voorraad. Oseltamivir is de werkzame stof van het inmiddels veel besproken Tamiflu. Op het moment dat zich in Nederland het eerste geval van nieuwe influenza A voordeed, zette de overheid de nationale voorraad antivirale middelen in, ter behandeling van de grieppatiënten en om verspreiding van de griep te vertragen. Aanvankelijk verliep de verstrekking via GGD’s als bij patiënten nieuwe influenza A was vastgesteld. In juli was het beroep op de GGD’s dermate groot dat het RIVM en het ministerie van VWS besloten dat verwijzing naar de GGD’s niet langer noodzakelijk was. Vanaf dat moment mocht de huisarts bij verdachte gevallen een recept uitschrijven en de patiënt daarmee naar de apotheek verwijzen. Apotheken beschikten toen niet over antivirale middelen uit de nationale voorraad en konden uitsluitend Tamiflu verstrekken. Tamiflu is niet in het basispakket opgenomen, zodat de patiënten het zelf moesten betalen. Deze situatie was ten einde toen openbare apothekers, ziekenhuisapothekers en apotheekhoudende huisartsen de beschikking kregen over de gratis oseltamivirsachets uit de nationale voorraad. Ziekenhuizen beschikten daarnaast vanaf medio augustus over zanamivir-inhalatiepoeder (Relenza) uit de nationale voorraad, speciaal bedoeld voor patiënten met slikproblemen.

Verstrekkingen

De vanaf augustus door de SFK verzamelde verstrekkingsgegevens van antivirale middelen via openbare apotheken omvatten gegevens over zowel de commercieel beschikbare virusremmer Tamiflu als de eveneens uitsluitend op recept beschikbare oseltamivirsachets uit de overheidsvoorraad. In augustus verstrekten de openbare apotheken 10.400 keer een virusremmer. In 55% van de gevallen betrof dat Tamiflu, 45% van de verstrekkingen (4750) kwam uit de overheidsvoorraad. In september was het totale aantal verstrekkingen tot 5200 gehalveerd, waarvan 3800 (74%) uit de nationale voorraad.
Uit deze cijfers mag niet geconcludeerd worden dat het aantal nieuwe griepgevallen in september is afgenomen. Nadat in eerste instantie de antivirale middelen uit de nationale voorraad bestemd waren voor alle patiënten met nieuwe influenza A, mochten vanaf begin augustus de antivirale middelen uit de nationale voorraad uitsluitend worden verstrekt aan patiënten die tot de medische risicogroepen behoren.
Omdat de nationale voorraad alleen oseltamivirsachets van 75 mg bevat, een dosering voor volwassenen, bereiden apotheken op basis van een speciaal door het Laboratorium der Nederlandse Apotheken ontwikkeld voorschrift voor kinderen een oseltamivirdrank. Voor die bereiding wordt oseltamivir uit de sachets gebruikt. In augustus en september is de zelfgemaakte drank respectievelijk 400 en 275 keer verstrekt.

Profylaxe of behandeling

De SFK beschikt in het algemeen niet over de reden van voorschrijven van geneesmiddelen. Toch biedt de voorgeschreven dosering bij oseltamivir enigszins inzicht in de mate waarin het middel profylactisch dan wel curatief wordt voorgeschreven. Hoewel profylactisch voorschrijven al direct na de uitbraak van nieuwe influenza A werd ontraden, bevatte in mei 40% van de verstrekkingen de profylactische adviesdosering van 0,5 DDD per dag, terwijl bij een curatieve behandeling het advies 1 DDD per dag is. In september was dat percentage gedaald tot 10%.

figuur 1: verstrekkingen oseltamivir/Tamiflu via openbare apotheken, week 26 t/m 40 2009

Week 32 is tot dusver de week met het hoogste aantal oseltamivirverstrekkingen. Aan het eind van week 32 beschikten de meeste apotheken over oseltamivir uit de overheidsvoorraad. Vervolgens beperkte de overheid de verstrekking van oseltamivir uit de nationale voorraad tot patiënten uit de medische risicogroepen.