Anti-epileptica, een update

Anti-epileptica onderdrukken bij epilepsie de aanvallen die veroorzaakt worden door een overmatige ontlading van neuronen in de hersenschors. Eind 2008 waren er in Nederland 237.000 mensen die anti-epileptica gebruikten. Daartoe stonden hun 16 verschillende middelen ter beschikking. Had ongeveer 85% van de gebruikers voldoende aan één anti-epilepticum, de rest had twee of meer verschillende middelen nodig om epilepsieaanvallen (trachten) te voorkomen. In 2009 zijn twee nieuwe anti-epileptica, stiripentol (Diacomit) en lacosamide (Vimpat), op de markt gekomen, zodat er nu anderhalf dozijn verschillende middelen beschikbaar zijn.

Toppers

In 2008 is er in Nederland 2,1 miljoen keer een anti-epilepticum verstrekt door de openbare apothekers. Sinds 2002 voert valproïnezuur daarbinnen de ranglijst aan, in 2008 met 465.000 verstrekkingen. Dat is 22,7% van het totaal aantal verstrekkingen in de groep anti-epileptica. Carbamazepine, dat ook andere toepassingen kent dan als anti-epilepticum - onder andere bij neurologische pijnen - was tot 2002 koploper en neemt sindsdien de 2de plaats in. In 2008 waren er 350.000 verstrekkingen van carbamazepine. Het jaarlijks verstrekte aantal DDD‘s van carbamazepine is in de afgelopen jaren echter nauwelijks gewijzigd: 8,5 miljoen in 2000 en 8,2 miljoen in 2008, terwijl dat aantal voor valproïnezuur in dezelfde periode jaarlijks met gemiddeld 4% is gestegen tot 13,1 miljoen. Clonazepam neemt qua aantal verstrekkingen in 2008 met 285.000 weliswaar nog steeds de derde positie in, maar wordt met 250.000 verstrekkingen op de voet gevolgd door het in 2005 succesvol geïntroduceerde middel pregabaline. Indien de toename van het gebruik van dat laatste middel net zo doorzet als in de afgelopen jaren dan zal het aantal verstrekkingen van dit middel in 2009 hoger uitvallen dan dat van clonazepam. Opvallend is de relatief bescheiden 10de positie van clonazepam in de lijst aantal verstrekte DDD‘s. Omdat het aantal verstrekkingen clonazepam per gebruiker niet afwijkt van het normale beeld van anti-epileptica, kan dat verschil alleen worden verklaard doordat de werkelijk voorgeschreven dosering van clonazepam veel lager is dan de standaarddagdosering.

Stijgers

De anti-epileptica met de sterkste relatieve omzetstijgingen waren vorig jaar pregabaline, levetiracetam en topiramaat. In 2008 zijn van pregabaline 21% meer DDD‘s verstrekt dan in 2007. Voor levetiracetam en topiramaat bedroegen de stijgingen respectievelijk 18,1% en 6,6%. Ook absoluut gezien zijn pregabaline en levetiracetam met een toename van 1,1 miljoen en 580.000 DDD‘s de sterkste stijgers.

Uitgaven

In 2008 werd in de groep anti-epileptica aan pregabaline het meeste uitgegeven, € 21,4 miljoen. Het middel kende met € 3,6 miljoen ook de sterkste uitgavengroei. Levetiracetam is ook hier in beide categorieën tweede: €14,5 miljoen aan uitgaven en een toename van € 2,2 miljoen. Op de derde plaats komt valproïnezuur met € 10,8 miljoen aan uitgaven in 2008, die daarmee vrijwel gelijk waren aan die van een jaar eerder.
Ondanks een gestage groei in het aantal verstrekte DDD‘s voor lamotrigine en gabapentine zorgden prijsverlagingen voor sterke uitgavendalingen. De uitgaven aan lamotrigine namen met € 2,2 miljoen af tot € 7,8 miljoen en die aan gabapentine kwamen € 1,4 miljoen lager uit op € 8,6 miljoen. Mede hierdoor bleef de toename van de uitgaven aan de hele groep anti-epileptica in 2008 beperkt tot € 1,9 miljoen (2,4%) op een totaal van € 80 miljoen.

tabel 1: anti-epileptica: aantal verstrekkingen, aantal gebruikers, aantal DDD‘s en uitgaven in 2008

De rangorde wisselt sterk in de verschillende kolommen, logischerwijs zijn de meeste overeenkomsten tussen de kolom met het aantal verstrekkingen en het aantal gebruikers. Indien een patiënt verschillende anti-epileptica gebruikt dan telt deze bij ieder middel mee.