Valaciclovir meest verstrekt

Antivirale middelen zijn onder te verdelen naar het type virus dat ze bestrijden. De antiretrovirale middelen worden gebruikt in de behandeling van mensen die met het retrovirus HIV (humaan immunodeficiëntie virus) zijn besmet, dat AIDS kan veroorzaken. Antiretrovirale middelen worden vrijwel altijd in combinatie gebruikt met een ander middel uit de groep. De combinaties kunnen bestaan uit afzonderlijke geneesmiddelen, maar er zijn ook vaste combinaties. Er zijn twee combinatiepreparaten bestaande uit drie verschillende middelen: Trizivir^® (abacavir, lamivudine en zidovudine), dat al enige jaren op de markt is en Atripla^® (emtricitabine, tenofovir en efavirenz), dat in 2008 beschikbaar is gekomen. Er zijn vier preparaten die uit 2 componenten bestaan. Herpesvirussen veroorzaken klachten als gordelroos, herpes genitalis, koortslip en waterpokken. Tegen herpesvirussen worden middelen als valaciclovir, aciclovir en famciclovir toegepast. De groep overige antivirale middelen bestaan uit middelen tegen influenzavirussen die momenteel sterk in de belangstelling staan, zoals oseltamivir (Tamiflu) en zanamivir (Relanza). Ribavirine, dat ter ondersteuning bij de behandeling van hepatitis C met interferonen wordt ingezet, wordt ook tot de groep overige antivirale middelen gerekend.

Trends

In 2008 werd 270.000 keer een antiviraal middel verstrekt, 9% vaker dan een jaar eerder. Ook de uitgaven werden navenant hoger. Met een stijging van 11% kwamen de uitgaven uit op € 129 miljoen. Met € 111 miljoen aan uitgaven nemen de antiretrovirale middelen daarvan 86% voor hun rekening, terwijl het aantal verstrekkingen van deze groep middelen met 147.000 slechts 55% van het totaal bedraagt. De antiherpesvirusmiddelen zijn goed voor 43% van de verstrekkingen maar genereren slechts 11% van de uitgaven. Het restant van de uitgaven gaat op aan ribavirine dat een omzet kende van € 4 miljoen en 6000 voorschriften. De influenzavirusremmers hebben in 2008, evenals in het jaar daarvoor, geen noemenswaardige omzet gehad en worden daarom buiten beschouwing gelaten. Weliswaar zijn in 2008 van amantadine, dat ook een influenzavirusremmer is, zo’n 40.000 verstrekkingen geweest met € 770.000 aan uitgaven, maar dat middel wordt ook toegepast bij de ziekte van Parkinson. De SFK beschikt niet over de reden van voorschrijven, maar omdat het verstrekkingenpatroon van amantadine geen seizoensinvloeden laat zien, wordt het vrijwel zeker hoofdzakelijk toegepast als Parkinsongeneesmiddel.

Antiretroviraal

De groep antiretrovirale middelen heeft door de strijd tegen AIDS in de afgelopen decennia een forse omvang gekregen. Medio 2008 waren er in Nederland 15.000 mensen met een positieve HIV-test. De jaarlijkse geneesmiddelkosten die gemiddeld per patiënt aan HIV-middelen worden besteed bedragen € 7.400. Binnen deze groep middelen is € 22,7 miljoen uitgegeven aan Truvada® (tenofovir met emtricitabin), dat daarmee koploper is gevolgd door de combinatie lopinavir met ritonavir (Kaletra^®): € 9,6 miljoen (tabel). De antiretrovirale middelen voldoen vrijwel allemaal aan het criterium voor dure geneesmiddelen (> € 500 per voorschrift).

Antiherpesvirus

Het meest verstrekte middel tegen herpesvirussen is met 77.000 voorschriften valaciclovir (Zelitrex^®). De uitgaven bedroegen € 9,2 miljoen, wat neerkomt op € 120 per voorschrift. Daarmee lijkt het een relatief goedkoop geneesmiddel onder de antivirale middelen, maar dat is schijn. Deze middelen worden voor een korte kuur voorgeschreven, gemiddeld 8 standaarddagdoseringen (DDD) per voorschrift, terwijl dat voor de antiretrovirale middelen veel meer is omdat die middelen chronisch worden gebruikt. De uitgaven per DDD (€ 15,47) voor dit middel zijn qua grootteorde vergelijkbaar met de andere middelen. Valaciclovir is een pro-drug van aciclovir. Na opname in het lichaam wordt het omgezet in aciclovir dat verantwoordelijk is voor de werking. Aciclovir zelf, dat minder goed wordt opgenomen in het lichaam en al veel langer op de markt is, staat met 26.000 verstrekkingen op de tweede plaats.

tabel 1: Top-15 meest verstrekte antivirale middelen in 2008

Opvallend is de overeenkomst in de grootte-orde van het aantal DDD’s per verstrekking binnen de twee groepen virusremmers.

* Hier zijn uitsluitend de systemisch werkende preparaten van aciclovir bedoeld. De uitwendige crèmes die bij een koortslip worden toegepast zijn niet meegenomen.
# Voor dit middel zijn (nog) geen DDD’s beschikbaar.