Plasproblemen bij 50+ mannen

Benigne prostaathyperplasie is een goedaardige vergroting van de prostaat die voorkomt bij mannen boven de 50 jaar en zich uit in problemen met plassen. De vergrote prostaat drukt tegen de urineleider en verhindert zo een onbelemmerde urinedoorgang. De daarmee gepaard gaande klachten zijn onder meer: een minder krachtige urinestaal, langduriger plassen dan normaal, zowel overdag als ’s nachts vaker aandrang om te plassen, het gevoel van een niet geheel geledigde blaas en nadruppelen.
Bij BPH kunnen selectieve alfa1-receptorblokkers worden toegepast. Ze zorgen voor ontspanning van het gladde spierweefsel van de blaashals en de urineleider, waardoor de urineuitstroom kan verbeteren. Tot deze groep middelen behoren niet alleen de specifieke BPH-middelen alfuzosine (Xatral®), tamsulosine (Omnic®) en terazosine (Hytrin®), maar ook de al langer bestaande selectieve alfa1-receptorblokkerende middelen die oorspronkelijk alleen als vaatverwijders bij hoge bloeddruk werden toegepast: doxazosine (Cardura®) en prazosine.
De andere geneesmiddelen die bij BPH worden ingezet zijn de 5-alpha-reductaseremmers finasteride (Proscar®) en dutasteride (Avodart®). Deze antihormonen bewerkstelligen een afname van het volume van de prostaat, doordat ze de omzetting van testosteron in dihydrotestosteron remmen.

Gestage groei

Het aantal verstrekkingen van geneesmiddelen bij BPH neemt gestaag toe. In 2000 bedroeg dat aantal nog 425.000, waarna het jaarlijks met gemiddeld 13,5% is gestegen tot 1 miljoen in 2007. Deze trend zet zich ook dit jaar onverminderd voort. De hiermee gepaard gaande kosten bedroegen € 39 miljoen in 2007. Tot en met 2005 hield de kostenontwikkeling aan deze middelen gelijke tred met de verstrekkingen. Daarna trad een kentering op ten gevolge van het beschikbaar komen van merkloze varianten van tamsulosine en de geldende convenantafspraken. In de eerste helft van 2008 zorgde de opname van tamsulosine in het preferentiebeleid van zorgverzekeraars voor een verdere kostenreductie. Dit blijkt duidelijk uit de voorlopige cijfers van het derde kwartaal van dit jaar. Het aantal gebruikers van deze groep middelen bedroeg in de eerste helft van 2008 ruim 200.000. In de genoemde cijfers zijn die van doxazosine en prazosine niet opgenomen omdat deze niet specifiek bij BPH worden toegepast. In 2007 bedroeg het aantal verstrekkingen van deze middelen 165.000 respectievelijk 11.000.

Omzetgroei

Zowel het aantal geneesmiddelen dat selectief wordt gedistribueerd als de bijbehorende omzet groeit relatief sterk. De uitgaven van de betrokken geneesmiddelen kwam in 2007 uit op € 518 miljoen. Dit is een toename van 25% ten opzichte van het jaar daarvoor. Deze toename loopt vrijwel volledig via de bedrijven die zich richten op de directe leveringen. De uitgaven via de reguliere openbare apotheek bleven in de periode 2004 tot en met 2007 vrijwel gelijk.

Tamsulosine meest verstrekt

Ongeveer 52% van de verstrekkingen komt op het conto van tamsulosine. Alfuzosine komt uit op 23% en finasteride op 14%. De rest is voor dutasteride. Het aantal verstrekkingen van terazosine is met 1% bijna verwaarloosbaar. De gebruikers zijn voor 95% mannen die ouder zijn dan 50 jaar. De rest is jonger of vrouw. Zo is in de eerste helft van 2008 aan 2.500 vrouwen tamsulosine voorgeschreven, waarschijnlijk ter bevordering van de lozing van urinestenen, een niet geregistreerde toepassing van het middel. Ook finasteride kent nog een andere toepassing, die wel is geregistreerd. In een sterkte van 1mg (i.p.v. 5mg) werkt finasteride (Propecia®) bij mannen beginnende kaalheid tegen. In 2007 is het 30.000 keer voor die toepassing verstrekt. De daaraan gerelateerde kosten (€ 2,5 miljoen) worden niet vergoed vanuit de basisverzekering.

Figuur 1: Verstrekkingen (x duizend, linkeras) en kosten (x miljoen in €, rechteras) van geneesmiddelen bij BPH

Het aantal voorschriften van middelen bij BPH neemt gestaag toe, terwijl de kosten dalen
(NB: De cijfers over het 3de kwartaal van 2008 zijn voorlopige cijfers).