Verschuivingen in antibioticagebruik
26 april 2007, Pharmaceutisch Weekblad, Jaargang 142 Nr 17
In 2006 verstrekten de openbaar apothekers 6,8 miljoen keer een antibioticum voor systemisch gebruik. Ten opzichte van 10 jaar geleden is dit een beperkte stijging. Toen ging het om zo'n 6 miljoen verstrekkingen. Tot 2005 was het gebruik van antibiotica zeer stabiel en bleef het zelfs achter bij de bevolkingsgroei. In 2005 steeg het aantal verstrekkingen met 6,6 procent. Dit werd vooral veroorzaakt door een hoger gebruik in het eerste kwartaal van 2005. Dit hogere gebruik blijkt niet incidenteel. Ook in het in het eerste kwartaal van 2006 was het gebruik op een vergelijkbaar niveau als in 2005. Een lichte stijging in de overige kwartalen zorgde voor een toename over heel 2006 van 2,3 procent.
Acute zorg
Dienstapotheken zijn 's avonds, 's nachts en in het weekend open. Zij leveren vooral geneesmiddelen voor een acute zorgvraag. Ook antibiotica valt onder deze zorg. In de ‘gewone’ openbare apotheek is één op de twintig afgeleverde receptgeneesmiddelen een antibioticum, terwijl in de dienstapotheek bijna één op de zes afleveringen een antibioticum is.
Verschillende soorten antibiotica
Antibiotica zijn in te delen in een aantal groepen met een overeenkomstige chemische structuur. Bacteriën die resistent zijn tegen één antibioticum in een bepaalde groep zijn meestal ook ongevoelig voor de andere antibiotica in dezelfde groep. Penicillines, tetracyclines en macroliden worden vooral gebruikt bij bacteriële infecties van de luchtwegen. Chinolonen, folinezuurremmers en nitrofurantoïne zijn de meest gebruikte middelen voor de behandeling van urineweginfecties. Ook al is het gebruik vrij stabiel, er zijn wel verschuivingen waarneembaar binnen de verschillende groepen antibiotica.
Verschuivingen
Het gebruik van combinaties van amoxicilline met clavulaanzuur neemt een steeds belangrijkere plaats in binnen de penicillines. Het aandeel van deze combinatie in het totale antibioticagebruik steeg in een periode van 10 jaar van 8 naar 13 procent. Wel is amoxicilline zonder clavulaanzuur nog steeds de meest voorgeschreven penicilline. Claritromycine is het meest afgeleverde geneesmiddel binnen de macroliden en heeft een aandeel van 6 procent in het totaal. In de afgelopen jaren was dit aandeel vrij stabiel. Toch hebben zich binnen deze subgroep ook sterke verschuivingen voorgedaan. In de afgelopen 10 jaar nam het aandeel van azitromycine onder de macroliden sterk toe. Dit ging vooral ten koste van erythromycine en roxitromycine. Chinolonen worden wel beschouwd als 'reserve' antibiotica. Om resistentieontwikkeling te voorkomen worden ze geacht om achter de hand te worden gehouden en alleen te worden ingezet als er met andere antibiotica onvoldoende resultaat wordt bereikt. Toch nam het gebruik iets meer dan gemiddeld toe. Vrijwel alle antibiotica zijn al meer dan 5 jaar op de markt. Het meest recent geïntroduceerde geneesmiddel is moxifloxacine. In 2006 steeg het aantal verstrekkingen van dit middel met bijna een kwart tot 33.000.
Tabel 1: Top 10: Aantal verstrekkingen antibiotica voor systemisch gebruik
| Stofnaam (groep) | 2006 | 1997 | |||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | amoxicilline (betalactam-antibiotica, penicillines) | 1.340.000 | 20% | 1.420.000 | 24% |
| 2 | doxycycline (tetracyclines) | 1.040.000 | 15% | 1.140.000 | 19% |
| 3 | amoxicilline met enzymremmer (betalactam-antibiotica, penicillines) | 890.000 | 13% | 460.000 | 8% |
| 4 | nitrofurantoïne (overige antibiotica) | 700.000 | 10% | 320.000 | 5% |
| 5 | claritromycine (macroliden & lincosamiden) | 430.000 | 6% | 340.000 | 6% |
| 6 | azitromycine (macroliden & lincosamiden) | 410.000 | 6% | 210.000 | 3% |
| 7 | feneticilline (betalactam-antibiotica, penicillines) | 280.000 | 4% | 270.000 | 5% |
| 8 | trimethoprim (sulfonamiden en trimethroprim) | 280.000 | 4% | 330.000 | 5% |
| 9 | ciprofloxacine (chinolonen) | 270.000 | 4% | 130.000 | 2% |
| 10 | flucloxacilline (betalactam-antibiotica, penicillines) | 250.000 | 4% | 160.000 | 3% |
| Rest | 850.000 | 13% | 1.230.000 | 20% | |
| Totaal | 6.750.000 | 100% | 6.020.000 | 100% |
In de afgelopen 10 jaar zijn aanzienlijke verschuivingen opgetreden in het gebruik van antibiotica. Het gebruik van amoxciciline met clavulaanzuur, nitrofurantoïne, azitromycine en ciprofloxacine steeg opvallend sterk. De toename van het totale gebruik is echter beperkt.
Figuur 1: Ontwikkeling aantal verstrekkingen antibiotica (x 1.000), 1997 – 2006
Tot 2005 was het aantal verstrekkingen voor antibiotica vrij stabiel, maar in 2005 nam het aantal verstrekkingen relatief sterk toe.
Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen
Dit is een publicatie van de Stichting Farmaceutische Kengetallen.
Overname van tekst, gegevens, tabellen of grafieken is toegestaan mits
onder volledige bronvermelding.