Forse toename openbare apotheken

Onder de nieuw geopende apotheken bevinden zich 2 dienstapotheken, apotheken die specifiek gericht zijn op dienstverlening in de avonden en weekeinden. De aangesloten apotheken draaien deze onrendabele diensten niet meer zelfstandig, maar bundelen deze in een gezamenlijke voorziening. Momenteel zijn er 28 van dergelijke gespecialiseerde dienstapotheken. Ook zijn er apotheken die 24-uurs diensten verlenen (en daarmee diensten waarnemen voor omliggende apotheken); hoeveel dit er precies zijn, is niet bekend. Bij de 1.784 openbare apotheken zijn ook 4 apotheken meegeteld die hun dienstverlening louter digitaal of per post afhandelen.

Markt in beweging

Sinds 1999 is het door de versoepeling van wet- en regelgeving aanmerkelijk eenvoudiger geworden voor niet-apothekers om apotheken te bezitten. De liberalisering heeft onder meer tot gevolg gehad dat bestaande marktpartijen, met name bepaalde farmaceutische groothandels, hun marktpositie hebben uitgebreid door het opkopen van apotheken en het opzetten van apotheekketens. Dit gaat ten koste van het aantal apotheken dat in handen is van een apotheker-eigenaar. Het percentage apotheken in bezit van één of meer apothekers, bedraagt 70%. In februari 2005 is de Nederlandse Apotheek Coöperatie (NApCo) opgericht met als belangrijkste doel het scheppen van voorwaarden tot behoud van de zelfstandige apotheek. Het aantal leden van NApCo bedraagt 225.

De farmaceutische groothandel OPG en apotheekketen LLOYDS Apotheken zijn - een enkele uitzondering daargelaten - 100% eigenaar van de apotheken die zij in bezit hebben. Aan het begin van dit jaar had OPG 212 openbare apotheken in eigendom die zijn ondergebracht in de Mediveen-groep. LLOYDS Apotheken heeft in 2005 8 apotheken aangekocht en komt nu op 46 apotheken. Het aantal apotheken dat onderdeel uitmaakt van de Farmassure-groep van groothandel Brocacef, bedraagt 70. De Vier Vijzels is het afgelopen jaar gegroeid van 65 naar 71 apotheken. Deze vier apotheekbedrijven hebben begin 2005 de Associatie van Ketenapotheken (ASKA) opgericht. Als branchevereniging van ketenapotheken wil de ASKA de belangen behartigen van centraal geleide apotheekbedrijven. Medio 2005 is het aantal ASKA-leden uitgebreid naar 6 apotheekbedrijven die gezamenlijk 440 apotheken in eigendom hebben.

Naast bovengenoemde apotheekketens worden in Nederland ook enkele apotheken vanuit een stichting geëxploiteerd (2%), bijvoorbeeld vanuit bepaalde gezondheidscentra.

Etos sluit, Kruidvat opent

Er zijn ook drogisterijketens die openbare apotheken exploiteren. Zo heeft drogisterijketen DA momenteel 4 apotheken in eigendom. Multinational Ahold heeft 5 apotheken ondergebracht bij drogisterijdochter Etos en zette voorts een aantal servicebalies op in Albert Heijn-filialen. Recentelijk heeft Ahold bekend gemaakt te zullen stoppen met het exploiteren van apotheken. Alle servicebalies gaan dicht en de Etos-apotheken zullen worden verkocht of gesloten. Ahold overweegt om het Etos-concept als apotheekformule aan te bieden. In het verleden had Ahold al geëxperimenteerd met apotheken. Begin jaren negentig bezat Ahold 8 apotheken onder de naam Mediveen-groep, en verkocht deze in 1995 aan OPG.

Drogisterijketen Kruidvat wordt een nieuwe toetreder tot de apotheekmarkt. Gebruikmakend van internet wil Kruidvat vanuit een centrale locatie in het land receptgeneesmiddelen gaan verstrekken.

Vervrouwing

In lijn met de groei van het aantal apotheekvestigingen is het aantal werkzame openbare apothekers in 2005 gestegen tot 2.789, een toename van 55 personen. Van de werkzame apothekers zijn 1.534 personen (54%) man en 1.255 personen (46%) vrouw. De vrouwelijke apothekers zijn overwegend jong: 64% is jonger dan 41 jaar. Bij de mannen bedraagt dit percentage 34% (figuur 2). Van alle apothekers tot 41 jaar is 62% een vrouw. De feminisering binnen de farmacie zal de komende tijd doorzetten, aangezien meer vrouwen dan mannen de opleiding farmacie volgen.

Who's the boss?

Er zijn meer mannen die verantwoordelijk zijn voor de farmaceutische dienstverlening van de apotheek dan vrouwen. Van alle gevestigd apothekers is 62% van het mannelijke geslacht. De vrouwelijke gevestigd apothekers zijn wel weer relatief jonger, 58% is 40 jaar of jonger. Bij de mannen blijft dit aandeel beperkt tot 31%. Als binnen de groep gevestigd apothekers wordt gekeken naar het in eigendom hebben van de apotheek, dan blijkt dat de eigenaar meestal een man is (72% van de gevallen). Ook binnen de jonge apotheekbezitters zijn mannen in de meerderheid, maar hun overhand is met 58% kleiner dan in de totale groep. Blijkbaar hebben steeds meer jonge vrouwelijke apothekers de ambitie om voor eigen rekening en risico een apotheek te exploiteren.

Figuur 1: Ontwikkeling van het aantal openbare apotheken

Figuur 2: Werkzame openbare apothekers naar leeftijd en geslacht