Virusstatica onder de loep: HIV, PEP en OSE

HIV

HIV is de afkorting voor humaan immunodeficiëntie virus, een virus dat het natuurlijke afweersysteem aantast, zodat het lichaam zich niet meer kan verdedigen tegen ziekteverwekkers. HIV kan de ziekte AIDS veroorzaken; het Acquired Immune Deficiency Syndrome. Wie AIDS heeft, krijgt infecties die bij een gezond afweersysteem geen gevaar zouden vormen, maar nu wel levensgevaarlijk kunnen zijn. Volgens de Stichting HIV Monitoring zijn in Nederland naar schatting 17.000 mensen besmet met HIV, waarvan ruim 11.000 bekend zijn met het feit dat zij positief hebben gereageerd op een HIV-test. Door de stichting is in 2006 een verdeling naar leeftijd gepubliceerd (tabel 1). In Nederland zijn tot nu toe ruim vierduizend mensen overleden aan de gevolgen van AIDS. Ongeveer drieduizend mensen zijn overleden vóór de komst van de combinatietherapie met AIDS-remmers in 1996. Sinds 1996 zijn ruim duizend mensen overleden aan de gevolgen van AIDS.

Uitgaven virusstatica

De uitgaven aan direct werkende virusstatica (J05A) groeien gestaag. In de afgelopen 7 jaar steeg de omzet via openbare apotheken met gemiddeld meer dan 10% per jaar. In 2005 is bijna € 97 miljoen aan deze groep geneesmiddelen besteed. Op basis van de tot dusver bekende gegevens over 2006 zullen de uitgaven dit jaar de € 106 miljoen overschrijden. De belangrijkste groep geneesmiddelen binnen de direct werkende virusstatica zijn de antiretrovirale middelen. Deze middelen worden bij HIV-besmetting ingezet om de aanmaak van het virus te remmen, waardoor de afweer op peil blijft. Deze groep is verantwoordelijk voor 85% van de uitgaven aan direct werkende virusstatica. Aan het combinatiepreparaat Combivir®, dat bestaat uit lamivudine en zidovudine, is het meest uitgegeven, € 13,5 miljoen. Combivir® maakt deel uit van de in figuur 1 genoemde groep combinatiepreparaten, evenals Trizivir® (abacavir, amivudine en zidovudine) en Kivexa® (abacavir en lamivudine).

PEP

Post Exposure Profylaxe is een term die wordt gehanteerd voor een eenmalige kuur van een combinatie van HIV-remmers die kan worden toegepast bij een incident waarbij een gerede kans op besmetting met HIV bestaat. Gedurende 4 weken wordt dan een combinatie van Combivir® met Kaletra® (lopinavir en ritonavir) of met Viracept® (nelfinavir) gegeven. Met de kuur moet binnen een paar uur tot uiterlijk 72 uur na het incident worden begonnen. In de literatuur worden wisselende resultaten met betrekking tot de effectiviteit vermeld. De SFK is nagegaan in welke mate PEP-kuren in Nederland worden verstrekt. Omdat de SFK niet beschikt over de reden van voorschrijven, is gekeken aan hoeveel personen eenmalig één van de genoemde combinaties voor een periode van 4 weken is verstrekt. Dit was in 2005 het geval bij ongeveer 200 mensen. Hierbij moet worden opgemerkt dat dit aantal een overschatting kan zijn van het aantal mensen dat werkelijk een PEP-kuur heeft gehad. Indien een patiënt een langdurige behandeling met HIV-middelen ondergaat en eenmalig zijn geneesmiddelen in een andere apotheek haalt, wordt deze laatste verstrekking door de SFK beschouwd als zijnde eenmalig, maar is dat niet.

OSE (oseltamivir)

Tot de direct werkende virusstatica behoort ook oseltamivir dat de overheid op grote schaal heeft ingekocht om aan de Nederlandse bevolking ter beschikking te kunnen stellen ten tijde van een eventuele vogelgrieppandemie. Als merkgeneesmiddel (Tamiflu®), werd oseltamivir in 2005 ruim 14.000 keer verstrekt. De gemiddelde hoeveelheid die per keer werd verstrekt was goed voor 2 kuren. De hiermee gepaard gaande uitgaven van ruim € 600.000 komen niet voor vergoeding door de zorgverzekeraar in aanmerking. In Nederland wordt geadviseerd om geen griepremmers op voorhand voor te schrijven en te verstrekken.

Tabel 1: Leeftijdsverdeling mensen met HIV in Nederland in 2006

Figuur 1: Uitgavenverloop van antiretrovirale geneesmiddelen (in miljoenen €)

* Geëxtrapoleerd op basis van tot dusver bekende gegevens