Van atenolol naar metoprolol

Selectieve bètablokkers

Volgens de NHG-standaard Hypertensie zijn selectieve bètablokkers tweede keus bij de standaardbehandeling van hoge bloeddruk, maar soms eerste keus o.a. wanneer de patiënt een hartinfarct heeft gehad. De meest voorgeschreven middelen binnen deze groep zijn metoprolol, atenolol en in mindere mate bisoprolol (figuur 1). De werkzaamheid van atenolol is echter recent ter discussie komen te staan. Uit een meta-analyse in de Lancet van 6 november 2004 bleek dat atenolol goed werkzaam is ter verlaging van verhoogde bloeddruk, maar gemiddeld niet beter dan een placebo blijkt om hart- en vaataandoeningen en sterfte daaraan te voorkomen. In vergelijking met andere geneesmiddelen, waaronder ook andere selectieve bètablokkers, die ter behandeling van hoge bloeddruk worden gebruikt, scoorde atenolol in die gevallen gemiddeld slechter. Deze resultaten waren voor de NHG aanleiding om haar leden te adviseren om metoprolol in plaats van atenolol voor te schrijven in die situaties dat een selectieve bètablokker als antihypertensivum volgens de NHG-standaard dient te worden gebruikt.

Verschuiving

Om veranderingen in de voorkeur binnen de selectieve bètablokkers zichtbaar te maken is gekeken naar het aantal eerste voorschriften van deze middelen. Van een eerste voorschrift is volgens de door de SFK gehanteerde definitie sprake als dezelfde werkzame stof in de 6 maanden voorafgaand aan het voorschrift niet eerder aan een patiënt is verstrekt. De verwachting dat conform het advies van de NHG het aantal eerste voorschriften van atenolol is gedaald, en dat van metoprolol is gestegen, blijkt juist te zijn. In januari 2005 is het aantal eerste voorschriften van metoprolol met 52% gestegen ten opzichte van oktober 2004, terwijl het aantal eerste voorschriften atenolol met 31% is gedaald (figuur 2). Bij de overige, veel minder vaak voorgeschreven, selectieve bètablokkers is geen verandering geconstateerd.

Apothekers in actie

Om apothekers te ondersteunen om patiënten op te sporen die nog niet op metoprolol zijn overgezet hebben het WINAp en de SFK een search in vorm van een webrapportage ontwikkeld. Elke SFK-deelnemer die een jaar of langer gegevens aan de SFK heeft aangeleverd kan de search gratis raadplegen. Overigens is het WINAp van mening dat het overzetten van atenolol naar metoprolol niet zonder meer dient te geschieden, maar adviseert in de begeleidende tekst bij de search om met een aantal overwegingen rekening te houden.

Figuur 1: aantal voorschriften aan selectieve bètablokkers (2003 t/m september 2004) in de openbare apotheek

Figuur 2: eerste voorschriften van selectieve bètablokkers in de openbare apotheek (juli 2004 t/m januari 2005)