Uit patent, in convenant

De SFK is nagegaan wat het effect op de kosten is geweest voor de geneesmiddelen waarvan het patent na 1 september 2004 is verlopen. In dit onderzoek zijn alleen die geneesmiddelen betrokken, waarvan het patent voor 1 juli 2005 is verlopen, zodat de SFK nog minimaal het gebruik gedurende een geheel kwartaal heeft kunnen monitoren. Het gaat om zeven werkzame stoffen (tabel 1), waarvan niet van alle presentaties het patent hoeft te zijn verlopen.

Recent uit patent

In het derde kwartaal van 2005 bedroeg de totale omzet (tegen AIP) van de in tabel 1 genoemde geneesmiddelen via de openbare apotheken € 14,5 miljoen. Dit bedrag is gebaseerd op alle producten met de overeenkomende ATC5-codes. Dat is € 5,3 miljoen minder dan de omzet in het kwartaal dat vooraf ging aan de periode waarin het patent verliep. Toch is deze kostenverlaging niet volledig toe te schrijven aan het convenant. Een deel van de kostendaling is bij sommige geneesmiddelen namelijk niet het gevolg van een prijsdaling alleen, maar ook van een daling van het gebruik van de betreffende geneesmiddelen. Als hiervoor gecorrigeerd wordt, bedraagt de kostenvermindering € 4,95 miljoen op kwartaalbasis. Op jaarbasis komt dit neer op bijna € 20 miljoen minder voor de betreffende geneesmiddelen.

Minder gebruik

De afname in het gebruik doet zich met name voor bij pergolide en gabapentine, waarvan respectievelijk 39% en 12% minder dagdoseringen zijn verstrekt in het derde kwartaal van 2005 ten opzichte van het kwartaal voorafgaand aan het aflopen van het patent. Als het gebruik gelijk zou zijn gebleven, zouden de kosten voor ieder van beide middelen € 0,4 miljoen hoger zijn uitgevallen. Mogelijk is een verschuiving naar andere geneesmiddelen de oorzaak van de daling van het gebruik.
Het omgekeerde blijkt ook het geval. Door toenemend gebruik van het middel lamotrigine is de kostendaling van € 0,3 miljoen van dit middel, slechts de helft van het bedrag dat bij gelijkblijvend gebruik zou kunnen worden verwacht.

De bedragen zeggen niets over de mate waarin aan het convenant wordt voldaan, omdat dat op het niveau van individuele geneesmiddelen vrijwel niet mogelijk is. Een fabrikant van specialitégeneesmiddelen is niet verplicht om de besparingen die op basis van het convenant aan een specifiek geneesmiddel zouden moeten worden toegerekend, ook met dat geneesmiddel te realiseren. De fabrikant mag het bedrag dat daarmee gemoeid is, verrekenen over het gehele assortiment van het bedrijf.

Wisselende kostendalingen

Opvallend is wel dat de kosten per dagdosering itraconazol in de eerder genoemde periode met 47% zijn gedaald, terwijl dat voor de meeste geneesmiddelen minder dan 20% is. Ook deze percentages zijn geen graadmeter voor de convenantbijdrage. Omdat deze percentages betrekking hebben op alle producten binnen de ATC5-codes, tellen ook de lager geprijsde parallelgeneesmiddelen mee, en de generieke producten die al voor het aflopen van het patent in de handel waren. Dat geldt ook voor de producten waarvan geen generieke variant beschikbaar kon komen, omdat het patent op die presentatie nog niet is verlopen.

Tabel 1: kostendalingen (AIP) bij geneesmiddelen waarvan recent het patent is verstreken, derde kwartaal 2005 t.o.v. kwartaal voor afloop van het patent