Minder te verwerken

Door de terugloop in het aantal verstrekkingen van zelfzorgmedicatie en anticonceptiemiddelen via de apotheken is het geneesmiddelengebruik (WTG en Buiten-WTG totaal) in het afgelopen jaar minder sterk gestegen (0,9%) dan in de voorgaande drie jaren (gemiddeld 3,4%). De instroom van apothekersassistenten bleef stabiel ten opzichte van eerdere jaren, met als resultaat dat de werkdruk – gemeten in het aantal voorschriften per fulltime assistent – in 2004 lager uitviel.

De verwerkingsgraad

De verwerkingsgraad, het aantal voorschriften in relatie tot het aantal apothekersassistenten (omgerekend naar fulltime basis), is een goede maatstaf om een indruk te krijgen van het personeelsbestand ten opzichte van de werkdruk in de apotheek. Volgens berekeningen van de SFK is de gemiddelde verwerkingsgraad in 2004 gezakt tot 14.115 voorschriften per fulltime apothekersassistent. Ten opzichte van 2003 daalde de verwerkingsgraad met 309 voorschriften. In het jaar 2001 piekte de verwerkingsgraad met 14.454 voorschriften per fulltime assistent (figuur 1). Bij de berekening van de verwerkingsgraad wordt uitgegaan van de verstrekte WTG- en Buiten-WTG-geneesmiddelen ongeacht of deze vergoed worden door de zorgverzekeraar. Medische hulpmiddelen zoals stoma- en incontinentiematerialen en handverkoopartikelen die in de apotheek niet geregistreerd worden via het apotheekinformatiesysteem, worden niet meegeteld bij de vaststelling van de verwerkingsgraad.

Oorzaken daling

In 2004 kwamen zelfzorggeneesmiddelen die door de arts op recept werden voorgeschreven niet meer voor vergoeding in aanmerking, waardoor deze middelen minder vaak over de balies van de apotheken gingen. Mogelijk betrokken patiënten deze producten vaker buiten de apotheek. Overigens is een deel van de voorschriften die voorheen zelfzorggeneesmiddelen betroffen, door artsen overgezet naar receptplichtige varianten die wel worden vergoed. Andere ingrepen in het wettelijk verzekerde geneesmiddelenpakket, zoals het niet langer vergoeden van anticonceptiemiddelen voor vrouwen vanaf 21 jaar, hebben eveneens geleid tot minder verstrekkingen via de apotheken.

Meer parttimers

Op 1 januari 2005 waren er volgens het Pensioenfonds Medewerkers Apotheken (PMA) 14.641 personen werkzaam als apothekersassistent in een Nederlandse openbare apotheek. Ten opzichte van het voorgaande jaar is dit een toename van 508 personen. In effectieve zin wordt de personele stijging enigszins teniet gedaan, doordat steeds meer assistenten er de voorkeur aan geven om parttime te werken. De gemiddelde werkweek onder apothekersassistenten daalde van 25,6 uur naar 25,4 uur. In 2004 werkte 28% van de apothekersassistenten fulltime (36 uur per week), dit is 2% minder dan een jaar eerder. Onder de mannen bedroeg het aantal fulltimers 77%, bij de vrouwen betrof dit maar 27%. Slechts 1% van de werkzame apothekersassistenten is een man.

Minder vacatures

Uit gegevens van het PMA blijkt dat er het afgelopen jaar 5.057 personen als ondersteunend personeel in dienst van de apotheken waren, van wie het merendeel (80%) vrouw. Van alle ondersteunende medewerkers werkt slechts 18% fulltime. Gemiddeld werken zij een kleine 20 uur per week. De groei van het ondersteunend personeel in 2004 met 153 personen (+ 3%) vormt de laagste toename sinds jaren. In de afgelopen jaren bedroeg de gemiddelde jaarlijkse groei 17%. In het verleden hebben veel apotheken geprobeerd om een tekort aan apothekersassistenten op te vangen door apotheekhulpen en andere ondersteunende medewerkers aan te trekken. Volgens het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) is de druk op de arbeidsmarkt voor assistenten inmiddels afgenomen, wat zich vertaalt in minder vacatures. Eind 2003 had slechts 14% van de apothekers een vacature openstaan en bij sommige apotheken bestond zelfs een surplus aan personeel.

Figuur 1: ontwikkeling verwerkingsgraad in de openbare apotheek