Zelfzorg uit eigen zak bespaart € 63 miljoen

Het onderzoek

Op basis van de gegevens over het eerste halfjaar van 2004 heeft de SFK onderzoek verricht naar de omvang van de feitelijke besparing op de collectieve geneesmiddelenuitgaven als gevolg van de wijziging van de vergoedingsstatus van zelfzorggeneesmiddelen die op recept worden voorgeschreven. De SFK heeft toegang tot de geneesmiddelenaflevergegevens van 1.550 openbare apotheken (ruim 90% van alle openbare apotheken in ons land). Daarnaast is 8,6% van de bevolking voor de farmaceutische zorg aangewezen op een apotheekhoudende huisarts. In dit onderzoek wordt ervan uitgegaan dat het zelfzorgpatroon bij de apotheken overeenkomt met dat van de apotheekhoudende huisartsen.

Uitgaven 2003

In 2003 is er via de openbare apotheken € 145,6 miljoen (inclusief BTW) uitgegeven aan geclassificeerde zelfzorggeneesmiddelen. Van dit bedrag is 83% terug te voeren op 10 geneesmiddelengroepen (zie tabel 1). Inclusief de veronderstelde uitgaven via apotheekhoudende huisartsen komt het bedrag 8,2% hoger uit (€ 157,5 miljoen). Uiteindelijk kan daarvan slechts 62,8 miljoen als besparing worden ingeboekt. Daarvoor zijn een aantal oorzaken te noemen. Ten eerste werd hiervan in 2003 € 22,1 miljoen ook al niet vergoed ten gevolge van eerdere maatregelen die de vergoeding van geneesmiddelen beperkten (resteert € 135,4 miljoen).

Incidenteel gebruik

In de tweede plaats kwam het incidenteel gebruik van zelfzorggeneesmiddelen in 2003 ook al voor rekening van de patiënt. De SFK kan niet vaststellen of een arts een bepaald middel voor incidenteel of chronisch gebruik heeft voorgeschreven. Wel constateert de SFK dat 72% van de totale uitgaven aan zelfzorggeneesmiddelen betrekking heeft op middelen die al eerder aan dezelfde patiënt in een apotheek zijn verstrekt. Op grond hiervan kan worden geconcludeerd dat er het afgelopen jaar € 97,5 miljoen (inclusief BTW) was gemoeid met chronisch en dus vergoedbaar gebruik van deze middelen. Omdat er de laatste 2 jaren een stabiele jaarlijkse groei van 5,5% in de uitgaven aan zelfzorggeneesmiddelen was, zou dit jaar bij ongewijzigd beleid naar verwachting € 102,9 miljoen aan collectieve uitgaven van zelfzorggeneesmiddelen zijn gemoeid.

Weglekeffect

Bij de invoering van de maatregel was rekening gehouden met een weglekeffect, dat wil zeggen dat aan gebruikers van de niet vergoedbare zelfzorggeneesmiddelen nu wel vergoedbare, vaak duurdere receptgeneesmiddelen worden voorgeschreven. Op basis van de gegevens van het eerste half jaar 2004 is door de SFK bepaald in welke mate dit ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Extrapolatie van deze gegevens naar het hele jaar 2004 houdt in dat het hierbij naar schatting gaat om uitgaven ter grootte van € 40,1 miljoen. De geneesmiddelgroepen waarbij deze verschuiving groot te noemen zijn, zijn de antihistaminica (€ 17 miljoen), de laxantia (€ 14 miljoen) en calciumtabletten (€ 7 miljoen).

Tabel 1: Top-10 uitgaven (inclusief BTW) aan zelfzorggeneesmiddelen op recept in 2003