Hulpmiddelen

De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) constateert dat er in vijf jaar tijd ruim anderhalf keer zoveel geld aan medische hulpmiddelen wordt besteed in de apotheek. Eén van de belangrijkste verklaringen voor de structurele toename van de uitgaven aan hulpmiddelen is de vergrijzing van de Nederlandse bevolking. Vooral ouderen hebben behoefte aan medische hulpmiddelen, zoals incontinentiematerialen. Waar nu nog 13,7% van de Nederlanders 65 jaar of ouder is, zal dit aandeel in 2020 18,2% bedragen.

Niet alleen apotheken en beperkt assortiment

De categorie medische hulpmiddelen omvat een sterk uiteenlopende groep producten, variërend van incontinentiematerialen, loophulpen en gehoorapparaten tot gebitsprothesen en elastische kousen. Niet alle hulpmiddelen worden door de apotheek geleverd en bij de marktsegmenten waarin de apotheek actief is, zijn er ook andere aanbieders. Het aandeel van de apotheken in de totale uitgaven aan medische hulpmiddelen in ons land wordt geschat op 20%. De medische hulpmiddelen vormen een beperkt onderdeel van het totale assortiment van een openbare apotheek. In 2003 leverden de 1.697 openbare apotheken in ons land 5,9 miljoen keer een hulpmiddel af. Dit komt neer op 3.500 verstrekkingen per apotheek. Ter vergelijking: een gemiddelde openbare apotheek leverde het afgelopen jaar 80.500 keer een geneesmiddel af. Daarbij komt dat de apotheekmarges op hulpmiddelen steeds verder onder druk staan. Apotheken worden geacht steeds hogere kortingspercentages door te berekenen aan de zorgverzekeraar in de prijzen van hulpmiddelen. Deze percentages kunnen oplopen tot 15% of meer.

Incontinentie en diabetes

Binnen de medische hulpmiddelen die via de apotheek worden afgeleverd, heeft incontinentieabsorptiemateriaal verreweg het grootste aandeel (figuur 2). In 2003 is er 3,8 miljoen keer een incontinentieartikel verstrekt voor een totaalbedrag van € 108 miljoen (verkoopprijs incl. BTW). Hiermee bestrijkt deze groep 65% van de verstrekkingen en 52% van de uitgaven aan hulpmiddelen binnen de apotheek. Een andere belangrijke groep medische hulpmiddelen die via de openbare apotheek wordt afgeleverd, betreft diabetestestmaterialen (11% van de verstrekkingen, 21% van de uitgaven). Deze categorie vertoont met 14% de sterkste uitgaventoename ten opzichte van 2002. Stoma-artikelen werden in 2003 juist minder vaak verstrekt via de apotheek dan in voorgaande jaren. Vermoedelijk verliezen de apotheken hier marktaandeel aan de thuiszorgorganisaties.

Vooral ouderen

Het zijn voornamelijk ouderen die hulpmiddelen gebruiken. Van de 5,9 miljoen hulpmiddelenleveranties in 2003 was tweederde bestemd voor een persoon van 65 jaar of ouder. Bij de incontinentiematerialen loopt het gebruiksaandeel van 65-plussers op tot 77%. Een oudere gebruikt gemiddeld 20 keer zo veel incontinentiematerialen als een persoon die jonger is dan 65 jaar. Dit verklaart waarom de vergrijzing zo’n sterke invloed heeft op de uitgavenontwikkeling bij medische hulpmiddelen.

Figuur 1: Uitgaven aan medische hulpmiddelen via de openbare apotheek (miljoenen euro’s, incl. BTW)

Figuur 2: Apotheekomzet hulpmiddelen naar productgroep in 2003