Apotheekbereiding blijft in beeld

De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) verwacht dat openbare apotheken dit jaar 6,5 miljoen keer een apotheekbereiding zullen verstrekken. Jaarlijks levert een doorsnee apotheek 4.000 apotheekbereidingen af. Dit betreft ongeveer 5% van alle gebruikte geneesmiddelen die op recept worden verstrekt. Sinds het eind van de jaren negentig blijft het aantal apotheekbereidingen redelijk stabiel (figuur 1).

Landelijk en lokaal formularium

De apotheekbereidingen zijn onder te verdelen in twee groepen. In de eerste plaats zijn er geneesmiddelen die volgens een lokaal formularium worden bereid of specifiek op maat volgens een speciaal voorschrift voor een individuele patiënt. Dit betreft jaarlijks zo’n 3,5 miljoen verstrekkingen. Over deze groep producten heeft de SFK geen nadere gegevens. Daarnaast worden er in de apotheek geneesmiddelen verstrekt die volgens landelijke protocollen worden bereid. Deze preparaten zijn opgenomen in de G-Standaard van Z-Index, waardoor de SFK wel inzicht heeft in de samenstelling ervan. Hiervan worden er jaarlijks 3 miljoen verstrekt. In 88% van de gevallen betreft het een bereiding conform het Formularium Nederlandse Apothekers (FNA). Een deel van deze preparaten wordt ook daadwerkelijk in de apotheek bereid, maar het andere deel wordt door leveranciers als gereed product in de handel gebracht.

Het meest verstrekt

Van de in de G-Standaard opgenomen apotheekbereidingen worden hydrofiele crèmes en zalven zonder specifiek werkzame stoffen het meest verstrekt (tabel 1). Ze worden vooral verstrekt aan jonge kinderen en ouderen en worden onder andere gebruikt bij een droge en gevoelige huid, eczeem en jeuk.

Lidocaïne vaselinecrème bevat een lokaal verdovende stof en wordt onder meer toegepast bij aambeien en jeuk rond de anus. Natriumfluoride mondspoelingen worden vooral aan tieners verstrekt (82% van de gevallen). Het gebruik van apotheekbereide vitamine K-druppels (fytomenadion) loopt licht terug. Vitamine K heeft in het lichaam een functie als bouwstof voor bloedstollingsfactoren. Een tekort aan vitamine K kan leiden tot spontane bloedingen. Omdat een zuigeling nog onvoldoende bloedstollingsfactoren heeft en er in borstvoeding niet genoeg vitamine K aanwezig is om voldoende van de factoren aan te maken, is het advies om alle kinderen met volledige borstvoeding dagelijks vitamine K te geven gedurende de eerste drie maanden. Een tekort aan vitamine K komt bij volwassenen zelden voor.

Terugloop

De omzet van apotheekbereide Prednisolon capsules (variërend in sterktes van 10mg tot 75mg) is in 2003 met 45.000 verstrekkingen gehalveerd ten opzichte van vorig jaar. Prednisolon wordt toegepast voor het onderdrukken van afweer- en ontstekingsreacties zoals bij sommige astmatische aandoeningen, bij transplantaties, bij ernstige reumatische klachten en als onderdeel van de behandeling van kanker. In januari 2003 is Prednisolon in een tablet van 30mg als handelsproduct op de markt gebracht. Tabletten in sterktes van 5mg respectievelijk 20mg zijn al langer als handelsproduct verkrijgbaar. Ook het gebruik van apotheekbereide triamcinolonacetonide hydrofiele crème/zalf (toegepast bij eczeem, berg, hoofdroos en jeuk) neemt af vanwege de beschikbaarheid van handelsproducten (met 30% gedaald tot 40.000 verstrekkingen). De SFK constateert ten slotte dat deptropinedrank nauwelijks meer wordt voorgeschreven (minder dan 800 verstrekkingen). Het Nederlands Huisartsen Genootschap en de longartsen oordelen dat het middel geen wezenlijke bijdrage levert aan verbetering van de benauwdheidklachten bij baby's en peuters. In 1997 werd dit middel voor dit doel nog 178.000 keer verstrekt via de apotheek.

Figuur 1: aantal verstrekte apotheekbereidingen

Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

Tabel 1: meest verstrekte apotheekbereidingen in 2003