Ezeltje prik?

Het kabinetsbeleid voor de komende jaren richt zich op een verschuiving van de collectieve zorglasten naar het individu. Het verzekerde pakket wordt uitgekleed. In 2005 wordt voor ziekenfondsverzekerden een eigen risico van € 200 per volwassene ingevoerd. En dan is er nog de veel bediscussieerde herinvoering van de receptbijdrage. Met deze maatregelen wil het kabinet de Nederlandse burger prikkelen tot een doelmatiger zorgvraag. Chronisch zieken, waaronder veel ouderen, worden financieel het meest getroffen door deze bezuinigingsmaatregelen. Het kabinet suggereert wel dat er een compensatieregeling komt voor deze groep, maar het is nog niet duidelijk hoe deze regeling eruit komt te zien.

Ouderen

De gemiddelde Nederlander kreeg het afgelopen jaar 9 keer een geneesmiddel op recept van een arts verstrekt. Ziekenfondsverzekerden gebruiken meer geneesmiddelen (10 per jaar) dan particulier verzekerden (7 per jaar). Hieruit mag niet de conclusie getrokken worden dat ziekenfondsverzekerden te gemakkelijk geneesmiddelen slikken. Uit onderzoek blijkt dat personen uit de hogere sociale klassen een betere gezondheid hebben. Andersom geldt in zijn algemeenheid ook dat personen met een slechte gezondheid minder verdienen, omdat ze minder of géén carrièreperspectief hebben. Tenslotte zijn er bij de ziekenfondsen meer ouderen aangesloten. Met het stijgen van de jaren neemt het geneesmiddelengebruik sterk toe. Personen in de leeftijd van 65 tot 75 jaar krijgen jaarlijks gemiddeld 20 keer een geneesmiddel voorgeschreven. Bij personen van 75 jaar of ouder loopt dit zelfs op tot 34 recepten.

Scheve verdeling

In figuur 1 is de cumulatieve verdeling te zien van alle inwoners van Nederland gesorteerd op geneesmiddelenkosten. Uit de figuur blijkt dat in 2002 15 miljoen Nederlanders minder dan de helft van de totale geneesmiddelenkosten genereren. Anders gesteld: 1,1 miljoen Nederlanders - 7% van de totale bevolking - nemen samen méér dan de helft van alle geneesmiddelenkosten voor hun rekening. Binnen deze (risico)groep is de modale leeftijd 72 jaar (figuur 2). De man/vrouw verhouding binnen deze groep is min of meer gelijk. Het zijn deze personen die het meest getroffen worden door het opvoeren van eigen risico’s en eigen betalingen, waarbij het zeer de vraag is of het redelijk en realistisch is om deze personen te prikkelen tot een gematigd geneesmiddelengebruik.

“Niet geslaagd”

De mogelijke herintroductie van de medicijnknaak heeft tot nu toe de meeste tongen losgemaakt.

In de jaren tachtig zijn er de nodige ervaringen met deze regeling opgedaan. De maatregel bracht hoge uitvoeringskosten met zich mee en leidde tot ongewenste veranderingen in het voorschrijfgedrag. Voormalig Staatssecretaris van Volksgezondheid de heer Van der Reijden betitelt de “receptenknaak” achteraf als “het minst geslaagde deel van mijn beleid”.

Ook nu is de situatie niet anders. De Stichting Farmaceutische Kengetallen schat op basis van empirisch onderzoek dat de uitvoeringskosten bij apotheken en apotheekhoudende huisartsen jaarlijks oplopen tot € 60 miljoen. De eventuele aftoppingsregeling zal leiden tot aanzienlijke administratiekosten bij zorgverzekeraars en veel uitleg vragen. Bij een eigen bijdrage van € 1,70 per voorgeschreven geneesmiddel en een maximum van € 100 per persoon per jaar zullen 240.000 personen, voornamelijk ouderen, een beroep op de maximumregeling kunnen doen. Om patiënten te ontzien zullen artsen geneigd zijn om per recept voor een langere periode geneesmiddelen voor te schrijven. Verlenging van de voorschrijfduur zal leiden tot extra verspilling van geneesmiddelenkosten. De huidige kosten van verspilling worden geraamd op € 200 miljoen.

Nog meer administratie

Overigens zal niet alleen de eigen bijdrage per recept leiden tot veel administratieve lasten. Wat te denken van het voorstel om zelfzorggeneesmiddelen niet meer te vergoeden als ze korter dan één jaar worden gebruikt. Wie houdt dit bij? Wanneer gebruikt iemand een geneesmiddel langer dan één jaar? Wat als de persoon in kwestie van verzekeraar wisselt? Een ding is zeker: ook deze hete aardappel zal zwaar op de administratieve maag liggen.

Figuur 1: cumulatieve verdeling geneesmiddelenkosten 2002

Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

Figuur 2: demografische opbouw veelgebruikers