Benzodiazepines op hun retour

In 2002 is voor het eerst het gebruik van benzodiazepines in absolute zin afgenomen. In vergelijking met 2001 ligt het aantal voorschriften bijna 1% lager. Indien gekeken wordt naar het aantal standaard dagdoseringen (DDD’s) is het gebruik zelfs verminderd met ruim 2%. Benzodiazepines worden voornamelijk voorgeschreven door huisartsen (87% van de voorschriften) en worden het meest gebruikt door vrouwen (68%). Benzodiazepines worden vooral voorgeschreven aan mensen aan wie al eerder benzodiazepines zijn verstrekt. Van alle mensen aan wie in december 2002 een benzodiazepine is voorgeschreven, heeft ruim 90% in de 12 maanden daaraan voorafgaand ook een benzodiazepine gebruikt. In 80% van de gevallen betreft het een herhaalrecept, zo blijkt uit de cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK).

Slaap- en kalmeringsmiddelen

Vrijwel alle slaapmiddelen (hypnotica) en kalmeringsmiddelen (anxiolytica) die in Nederland in gebruik zijn behoren tot de benzodiazepines. Ook zolpidem en zopiclon, 2 nauw aan de benzodiazepines verwante slaapmiddelen, worden daartoe gerekend.

De groep benzodiazepines (in totaal 10,8 miljoen voorschriften) maakte in 2002 8,2% uit van het totaal aantal voorschriften aan geneesmiddelen in Nederland. Hoewel het een mijlpaal is dat het gebruik van de benzodiazepines in 2002 is afgenomen, levert dat nauwelijks een bijdrage aan de bezuinigingstaakstelling van de overheid, omdat zij slechts 1,1% van de totale kosten aan geneesmiddelen uitmaken.

Benzodiazepines kennen nadelige bijwerkingen. Zo zijn ze door hun versuffende en spierverslappende werking medeverantwoordelijk voor vele ongelukken in huis en verkeer. Om die reden is het toe te juichen dat er minder benzo’s worden voorgeschreven.

Koplopers

De benzodiazepine die het meest wordt voorgeschreven in Nederland is oxazepam, dat tot de anxiolytica behoort. In Nederland is in 2002 bijna 2,8 miljoen keer oxazepam op recept afgeleverd (figuur1). Dit is 26% van het totaal aantal verstrekkingen aan benzodiazepines. Temazepam, een slaapmiddel, is ongeveer 2,4 miljoen keer afgeleverd (22%). Diazepam, een anxiolyticum dat ook vaak als spierontspanner wordt gebruikt (o.a.bij rug- en gewrichtsklachten), komt met 12% op de derde plaats. Als niet naar het aantal voorschriften wordt gekeken, maar naar het aantal standaarddagdoseringen (DDD’s) blijkt temazepam het meest te worden gebruikt, ruim 44 miljoen DDD’s. Dat is 20% van het totaal. (tabel 1). Een DDD is een ‘Defined Daily Dose’ die internationaal onder auspiciën van de WHO wordt vastgesteld.

Het is in Nederland gangbaar, dat sommige benzodiazepines in een dosering lager dan de DDD worden voorgeschreven en andere juist volgens de DDD of hoger worden gedoseerd. Dit verklaart het feit dat beide Top-10’s niet dezelfde middelen in dezelfde volgorde bevatten.

Niet alleen dalers, ook stijgers

De afname van het gebruik van benzodiazepines geldt voor alle middelen in de groep in ongeveer gelijke mate. De slaapmiddelen zolpidem en zopiclon, alsmede het kalmeringsmiddel alprazolam vormen een uitzondering. Van deze middelen is de omzet stijgende. Het snelst stijgt zolpidem. Het aantal voorschriften nam in de periode 1999 tot 2002 met bijna 70% toe van 227.000 tot 384.000. De beide andere middelen vertoonden in dezelfde periode een stijging van rond de 13%.

Primeur

De benzodiazepines zijn de eerste groep geneesmiddelen waaraan DGV, Nederlands instituut voor verantwoord medicijngebruik, en de SFK een praktijkprogramma besteden. Vanaf begin deze maand kunnen apothekers zich daarvoor bij de SFK opgeven. Een praktijkprogramma biedt apothekers de mogelijkheid om via een afgeschermd deel van de SFK-website informatie aan te vragen gebaseerd op door hen zelf aangeleverde gegevens. Met deze informatie, die in de vorm van gestandaardiseerde rapportages wordt aangeboden, kunnen apothekers (samen met huisartsen) het voorschrijfbeleid van benzodiazepines rationaliseren.

Figuur 1: aantal voorschriften verstrekt via de openbare apotheek (in miljoenen)

Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

Tabel 1: Top-10 benzodiazepines in 2002