Morfine vaker toegepast

Het afgelopen jaar gebruikten 60.000 personen morfine: 32.400 vrouwen en 27.600 mannen. Er zijn niet alleen meer vrouwen dan mannen die morfine gebruiken, vrouwen gebruiken ook grotere hoeveelheden morfine. Dit gebeurt met name in de terminale fase van een ziekte. In 88% van de gevallen is het de huisarts die het gebruik van morfine voorschrijft. 78% van de verstrekte morfinepreparaten is in tabletvorm. 44% van de gebruikers is 70 jaar of ouder (figuur 2).

Terminale fase

Veel mensen staan terughoudend tegenover het gebruik van morfine bij pijnbestrijding. Men is bang dat het gebruik van morfine leidt tot verslaving. Daarnaast associeert men het gebruik van morfine vaak met de terminale fase van een ziekte. Als morfine als pijnstiller wordt gebruikt, blijkt het evenwel niet verslavend te zijn. In de praktijk verkeert één op de drie gebruikers niet in de eindfase van zijn of haar leven. Hieronder zijn anderhalf keer zo veel vrouwen als mannen. Dit verschil is onder meer te verklaren uit het feit dat vrouwen vaker aan ziektes leiden als reuma en Multiple Sclerose.

Langere lijdensweg vrouwen

Van de morfinegebruikers in een terminaal stadium was de helft man en de helft vrouw. Binnen deze groep gebruikten de vrouwen aanmerkelijk meer morfine dan mannen. Bij de vrouwen kwam het gemiddelde aantal normdoseringen per persoon uit op 71 DDD (Defined Daily Dosis). Dit is bijna dubbel zo hoog als het gemiddeld aantal normdoseringen bij mannen in een terminale fase (40 DDD). Dit duidt erop dat het terminale proces bij mannen sneller verloopt dan bij vrouwen. De mannen die morfine gebruikten in de laatste fase van hun leven overleden gemiddeld op de leeftijd van 66 jaar. De vrouwen in deze categorie werden gemiddeld 70 jaar.

Apothekersvinding

Morfine wordt gemaakt van opium. Opium is het gedroogde melksap van de onrijpe zaadbol van de papaver somniferum. Al zo’n 4000 jaar voor Christus gebruikten Egyptenaren en andere volkeren in het Midden Oosten opium als kalmerend middel. In Europa werd opium pas in 1525 als medicinaal drankje geïntroduceerd. Het drankje droeg de naam laudanum en was bij volwassenen en kinderen erg populair als slaapmiddel en pijnstiller. In de 19e eeuw was opium in sommige landen zelfs vrij verkrijgbaar bij de drogist. In 1803 ontdekte de Duitse apotheker Serturner hoe je uit opium morfine kon maken. Morfine werd net als opium gebruikt als middel tegen chronische pijnen en slapeloosheid. Het werd ook gebruikt door mensen die verslaafd waren geraakt aan laudanum en daar vanaf probeerden te komen. Dit werkte niet, omdat morfine nog krachtiger en verslavender is dan opium. Eind 19e eeuw deed zich een vergelijkbaar fenomeen voor, toen ontdekt werd hoe uit morfine heroïne kan worden gemaakt. Velen gingen toen heroïne gebruiken om van de morfineverslaving af te komen.

Figuur 1: morfineverstrekkingen op recept via de openbare apotheek

Figuur 2: morfinegebruikers naar leeftijd