Over één kam geschoren

Onlangs doken er berichten op in de media dat apotheken illegaal doktersrecepten zouden ‘opknippen’ in meerdere deelrecepten om zo vaker het vaste tarief van € 6,00 in rekening te kunnen brengen. Zorgverzekeraars Nederland meldde een grootschalig onderzoek te gaan verrichten naar eventuele knipfraude. Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid (Z&Z) uit Leiden haastte zich snel om de berichtgeving te nuanceren. Bij de gebruikelijke declaratiecontroles verdacht men één van de 230 gecontracteerde apothekers van het niet naleven van de wettelijke regels. “Hieruit kan niet worden geconcludeerd dat apothekers grootscheeps frauderen”, aldus Z&Z.

Afleverduur neemt juist toe

In tien jaar tijd is de per recept verstrekte hoeveelheid geneesmiddelen met ruim 20% toegenomen. Zo kregen patiënten begin 2002 gemiddeld voor 46 dagen geneesmiddelen mee naar huis, terwijl in 1991 nog een gemiddelde voorraad van 38 dagen werd meegegeven door de apotheek. Deze ontwikkeling weerspreekt de suggestie dat apothekers massaal recepten in kleinere deelrecepten opknippen om zo meer geld te verdienen. In dat geval zou de gemiddelde afleverduur juist moeten dalen.

De stijging van de gemiddelde afleverduur is vooral terug te voeren op het toenemend chronisch gebruik van geneesmiddelen als gevolg van de vergrijzing van de bevolking.

Gereguleerd, maar niet constant

De prescriptieregeling (Artikel 11, Verstrekkingenbesluit Ziekenfondsverzekering Farmaceutische hulp) bepaalt dat een apotheek een patiënt niet voor een onbepaalde duur geneesmiddelen mag meegeven. Zo geldt er bij de eerste uitgifte doorgaans een maximum van twee weken. Bij vervolguitgiften kan de maximale afleverduur variëren van 30 dagen tot 90 dagen (6 maanden bij anticonceptiva).

Als de arts op het recept een grotere hoeveelheid geneesmiddelen voorschrijft dan de prescriptieregeling toestaat, mag de apotheker niet meer geneesmiddelen meegeven dan de prescriptieregeling toelaat. Slechts in een aantal gevallen is het geoorloofd dat de apotheker het recept opdeelt. Bijvoorbeeld als de houdbaarheid van het geneesmiddel korter is dan de periode waarvoor de arts het heeft voorgeschreven, of in geval de apotheker dat met de zorgverzekeraar is overeengekomen. Bij de geneesmiddelverstrekkingen aan bewoners van een verzorgingshuis wordt nog al eens met instemming van de zorgverzekeraar voor een korte periode afgeleverd dan de arts voorschrijft.

Gemeten in het aantal genormeerde dagdoseringen (DDD: Defined Daily Dosis) per voorschrift verschilt de gemiddelde afleverduur van geneesmiddelengroep tot geneesmiddelengroep (tabel 1). Voor de goede orde wordt hierbij opgemerkt dat niet voor alle geneesmiddelen een DDD is vastgesteld en dat de dosering die de arts in de praktijk voorschrijft af kan wijken van de gedefinieerde normdosering.

Variaties tussen apotheken

De gemiddelde afleverduur varieert van apotheek tot apotheek binnen een beperkte bandbreedte (figuur 1). Aan eventuele uitschieters mag niet zo maar het predicaat ‘fraude’ worden gekoppeld. Onder de apotheken met een zeer lage gemiddelde afleverduur zitten apotheken in nieuwbouwwijken met jonge patiëntenpopulaties (aan kinderen worden kleinere hoeveelheden geneesmiddelen voorgeschreven), poliklinische apotheken (apotheken van of direct bij het ziekenhuis) en apotheken die de avond-, nacht- en weekenddiensten voor de regio verzorgen.

Tabel 1: gemiddelde afleverduur in dagen op basis van het aantal DDD's per voorschrift (1ste kwartaal 2002)

* Voor sommige geneesmiddelen in deze groep is de in Nederland gangbare dosering hoger dan de internationaal vastgestelde DDD.

Figuur 1: apotheken verdeeld naar de gemiddelde afleverduur in dagen op basis van het aantal DDD's per voorschrift (1ste kwartaal 2002)