Gebruik ADHD-middelen niet in te tomen

Het aantal gebruikers van geneesmiddelen die worden toegepast bij ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is in zes jaar tijd toegenomen van 70.000 in 2005 tot 200.000 in 2011. Dit komt neer op een gemiddelde jaarlijkse stijging van 19%. Op basis van het aantal verstrekkingen van deze middelen in het afgelopen half jaar zal de stijging van het aantal gebruikers in 2012 naar verwachting rond de 10% uitkomen. Binnen de groep middelen die in Nederland bij ADHD kunnen worden toegepast, kent methylfenidaat de meeste gebruikers. Nederlandse apotheken verstrekten in 2011 aan 186.000 mensen één keer of vaker methylfenidaat.

Niet alleen ADHD

Methylfenidaat is in Nederland geregistreerd voor het gebruik bij ADHD. Dit geneesmiddel is onder verschillende merknamen beschikbaar: Ritalin, Concerta, Medikinet en Equasym. Varianten met gereguleerde afgifte van methylfenidaat zijn beschikbaar van de drie laatstgenoemde merken. Gewone tabletten zijn merkloos in de handel en onder de merknamen Ritalin en Medikinet. Naast methylfenidaat is ook atomoxetine (Strattera) geregistreerd voor toepassing bij ADHD. Dit middel is alleen als product met gereguleerde afgifte beschikbaar. Naast deze geneesmiddelen wordt ook het niet geregistreerde dexamfetamine bij ADHD gebruikt. Van dexamfetamine bestaat een bereidingsvoorschrift voor apothekers. Van methylfenidaat is naast ADHD ook narcolepsie als indicatie geregistreerd, maar dat geldt niet voor alle varianten. Narcolepsie is een aandoening waarbij mensen overdag in slaap vallen en ’s nachts niet kunnen doorslapen. Ook van dexamfetamine wordt narcolepsie als toepassing beschreven. Methylfenidaat en dexamfetamine vallen onder de Opiumwet, waardoor het bezit van deze middelen aan regels is gebonden. Voor reizigers die deze middelen met zich mee willen nemen naar het buitenland, zijn verklaringen beschikbaar, ook voor reizen binnen het zogenoemde Schengengebied.

Meer dan een miljoen

In 2011 overschreed het aantal verstrekkingen van methylfenidaat voor het eerst de grens van één miljoen per jaar. Het aantal verstrekkingen lag met ruim 1,1 miljoen 15% hoger dan in 2010. De uitgaven aan methylfenidaat die voor rekening van de zorgverzekeringswet kwamen, bedroegen € 18 miljoen, waarvan € 11 miljoen aan kosten voor de geneesmiddelen. Daarnaast kwam € 21 miljoen niet vergoeding uit de basisverzekering in aanmerking omdat een eigen bijdrage verschuldigd is voor producten met gereguleerde afgifte. Dit betreft bijna de helft van de verstrekkingen van methylfenidaat. De producten met gereguleerde afgifte hebben vaak de voorkeur omdat die langer werkzaam zijn. Met de gewone tabletten kanbijvoorbeeld de periode die de gebruiker op school verblijft, niet altijd overbrugd worden. Sommige producten met gereguleerde afgifte hoeven slechts eenmaal per dag te worden ingenomen. Het aantal verstrekkingen van atomoxetine kwam in 2011 uit op 48.000. In 2008 bereikte het aantal verstrekkingen met 54.000 een maximum. Sindsdien neemt dit aantal jaarlijks met enkele procenten af. Van de uitgaven aan atomoxetine kwam € 400.000 voor rekening van de zorgverzekeringswet, terwijl de 7.000 gebruikers gezamenlijk € 4,6 miljoen aan eigen bijdragen verschuldigd waren. Sommige zorgverzekeraars bieden aanvullende polissen aan die eigen bijdragen vergoeden. De SFK heeft geen inzicht in de mate waarin dat gebeurt. Het aantal verstrekkingen van dexamfetamine kwam in 2011 uit op 30.000. Het middel kende dat jaar hetzelfde aantal gebruikers als atomoxetine.

Toenemende leeftijd

Bijna 45% van het aantal gebruikers van methylfenidaat in 2011 behoort tot de leeftijdsgroep van 11 tot en met 20 jaar. Dat zijn 83.000 personen. Ongeveer 1 op de 22 mensen in de categorie 11- tot 20-jarigen gebruikte in 2011 methylfenidaat. In deze leeftijdsgroep is sinds 2005 het aantal gebruikers met 52.000 absoluut gezien het sterkst gestegen, maar procentueel lag de toename van het aantal gebruikers in de leeftijd van 20 to 60 jaar hoger.

figuur 1: Het aantal gebruikers van methylfenidaat neemt relatief het meest toe bij volwassenen

De procentuele toename van het aantal gebruikers van methylfenidaat sinds 2005 (2005 = 100%) met het absolute aantal gebruikers in 2011 per leeftijdscategorie.