Psychofarmaca bij jongeren vooral voor ADHD

Naast de geneesmiddelen bij ADHD behoren ook antipsychotica, antidepressiva en benzodiazepines tot de psychofarmaca (ATC-codes N05 en N06). Waar het gebruik van methylfenidaat door jongeren ook in 2012 bleef toenemen, geldt dat niet voor het merendeel van de andere veel verstrekte psychofarmaca. Sinds 2009 ligt het aantal gebruikers van deze middelen in de leeftijdsgroep tot 21 jaar op een ongeveer gelijk niveau.

Stijging

Nederland heeft ongeveer vier miljoen inwoners in de leeftijdsgroep tot 21 jaar. Aan 200.000 van hen hebben apotheken in 2012 één keer of vaker een geneesmiddel uit de groep psychofarmaca verstrekt. Het vaakst betrof dat methylfenidaat: 750.000 keer aan in totaal 130.000 jongeren. In 2007 bedroeg het aantal gebruikers van methylfenidaat nog maar net iets meer dan de helft: 65.000. Dit komt neer op een stijging van gemiddeld 14% per jaar. Het laatste jaar ligt de toename met bijna 7% ruim onder dat gemiddelde. De tijd moet leren of hiermee een trendbreuk is ingezet. Het antipsychoticum risperidon is het op één na meest gebruikte psychofarmacon. Risperidon kan bij jeugdigen worden toegepast als sprake is van ernstige gedragsstoornissen met agressie, moeilijk te behandelen ADHD, psychose en contactstoornissen. Het aantal jongeren dat dit middel gebruikt is in de laatste jaren licht aan het dalen. In de jaren voor 2009 steeg dat aantal jaarlijks met gemiddeld 15%, tot een maximum van 16.500 jonge gebruikers in 2009 en in 2010. In 2012 is dat aantal gedaald tot 15.500.

Toenemende leeftijd

Het aantal gebruikers van psychofarmaca onder de 21 neemt toe naarmate hun leeftijd hoger ligt. Dat geldt echter niet voor methylfenidaat. Voor dit middel heeft de SFK eerder laten zien dat het rond het elfde levensjaar de meeste gebruikers per leeftijdsjaar kent. Voor de overige psychofarmaca blijken de 18- tot en met 20-jarigen naar verhouding wel het meest te gebruiken. Ze maken slechts 15% van de populatie uit, terwijl ze ongeveer 35% van de aan de totale leeftijdsgroep onder de 21 jaar verstrekte hoeveelheid psychofarmaca gebruiken. Jongeren in de leeftijdscategorie 15 tot en met 17 jaar slikten iets meer dan 20% van die totale hoeveelheid, terwijl ze iets meer dan 14% van de populatie vormen.

Benzo’s en antidepressiva

In de top 10 van meeste verstrekte psychofarmaca komen drie benzodiazepines voor en twee antidepressiva. Diazepam, dat ook bij epilepsie en koortsstuipen wordt gebruikt, oxazepam en temazepam zijn de benzodiazepines in het rijtje. De aantallen gebruikers van deze middelen komen in 2012 uit op gemiddeld zo’n 85% van het niveau van 2008. Door de pakketmaatregel van 2009 is het gebruik van deze middelen in deze leeftijdsgroep onder de 21 jaar iets afgenomen. Met ingang van januari van dat jaar zijn benzodiazepines van vergoeding uitgesloten, tenzij ze worden toegepast in een aantal specifiek omschreven situaties. De mate waarin ze voor vergoeding uit het basispakket in aanmerking komen is voor de genoemde benzo’s verschillend. Voor net iets meer dan de helft van de diazepamgebruikers betalen de zorgverzekeraars deze medicatie, terwijl dat deel bij de oxazepamen temazepamgebruikers een vijfde bedraagt.
Van de antidepressiva fluoxetine en citalopram is het aantal jonge gebruikers in de afgelopen jaren wel gestegen. Het aantal gebruikers steeg sinds 2007 met respectievelijk gemiddeld 8% en 3% per jaar.

tabel 1: Meest gebruikte psychofarmaca aan jongeren tot 21 jaar in 2012

Methylfenidaat is het meest door jongeren gebruikte psychofarmacon.