Ziektebeelden vastgelegd: Astma/COPD op 1

Sinds de introductie van het nieuwe formaat van het SFK–bestand in juli 2008 is het mogelijk dat apothekers patiëntgegevens aan de SFK aanleveren die verrijkt zijn met de bij de patiënt vastgelegde ziektebeelden of contraindicaties. In de apotheekinformatiesystemen (AIS’en) worden ziektebeelden als contra–indicaties bij patiënten vastgelegd ten behoeve van de medicatiebewaking. Als aan die patiënten een geneesmiddel wordt voorgeschreven dat bij het vastgelegde ziektebeeld niet of slechts met de nodige voorzorgsmaatregelen mag worden gebruikt, genereert het AIS een waarschuwingssignaal. De codelijst van de ziektebeelden wordt beheerd door het GIC (Geneesmiddel Informatie Centrum) van de KNMP en uitgeleverd via de G–Standaard.

Bron

Apothekers kunnen op verschillende manieren geïnformeerd worden over de ziektebeelden van een patiënt. Het heeft de voorkeur als de apotheker zich baseert op informatie van de arts. Een andere mogelijkheid is dat de apotheker zich baseert op het geneesmiddelengebruik. Dit wordt afgeleide contra–indicatie genoemd. AIS’en ondersteunen apothekers hier doorgaans bij. Tot slot kan de apotheek afgaan op informatie die afkomstig is van de patiënt zelf.

Astma/COPD meest vastgelegd

Inmiddels ontvangt de SFK van een deel van de apotheken patiëntgegevens met ziektebeeldcodes. Het ziektebeeld Astma en COPD is het meest vastgelegd, namelijk bij 12,6% van de patiënten. COPD is de afkorting van het Engelstalige Chronic Obstructive Pulmonary Diseases. Uit genoemd percentage mag niet worden geconcludeerd dat 12,6% van de patiënten van die apotheken ook aan astma of COPD lijdt. Ziektebeelden zijn namelijk niet altijd eenduidig af te leiden uit het geneesmiddelengebruik. Naarmate er een duidelijkere relatie is tussen het geneesmiddel en de aandoening is het aannemelijker dat beide percentages met elkaar overeenkomen. Zo kan bij iemand die insuline gebruikt probleemloos het ziektebeeld diabetes worden vastgelegd.
Als geneesmiddelen niet gerelateerd zijn aan specifieke aandoeningen ligt dat anders. Dit is bijvoorbeeld het geval bij geneesmiddelen voor hypertensie, hartfalen en angina pectoris. Er is een grote overlap in de geneesmiddelen die bij de genoemde ziektebeelden kunnen worden ingezet.
Uit de tot dusver verzamelde gegevens blijkt dat bij 63% van de patiënten geen ziektebeelden zijn vastgelegd. Van de mensen bij wie een ziektebeeld is vastgelegd, blijft het bij 39% beperkt tot één ziektebeeld. Bij bijna 24% van de mensen binnen die groep is er sprake van twee ziektebeelden en bij 16% van drie.

Niet alleen ziektebeelden

De systematiek wordt niet alleen ingezet voor echte ziektebeelden, maar ook voor andere toepassingen, zoals zwangerschap en een kinderwens. Ook wordt de verkeersdeelname bij patiënten vastgelegd. Aanleiding voor opname van ‘verkeersdeelname’ als contraindicatie in het bewakingenbestand was de landelijke campagne van de ministeries van VWS en Verkeer en Waterstaat die na de zomer van 2008 van start ging met als doel het publiek bewust te maken van de risico’s van het rijden onder invloed van geneesmiddelen. Wanneer deze contra–indicatie aan de patiënt is gekoppeld, verschijnt bij het voorschrijven van middelen die het reactievermogen beïnvloeden, op het scherm een uitgebreid advies over verkeersdeelname bij gebruik van het middel. Vóór die tijd werden de gebruikers van dergelijke middelen alleen door een etikettekst ‘Kan het reactievermogen verminderen’ geattendeerd op de mogelijke invloed van de middelen op verkeersdeelname. De contraindicatie verkeersdeelname is globaal bedoeld voor alle personen van 16 jaar en ouder. In de cijfers in deze rubriek is verkeersdeelname niet meegeteld.

Zorgondersteuning

De SFK wil deze gegevens op apotheek– en patiëntenniveau, al dan niet in combinatie met zorgregistratiegegevens, toepassen in programma’s op het gebied van medicatiebegeleiding en zorgondersteuning.
Vastgelegde ziektebeelden kunnen hierbij op meerdere manieren worden ingezet bij zorgondersteunende programma’s. Ze kunnen als inclusiecriterium worden gebruikt voor het monitoren van geneesmiddelengebruik bij mensen met die specifieke aandoening, maar ook als aanvullende informatie bij programma’s voor geneesmiddelengebruik bij andere, gerelateerde aandoeningen.

tabel 1: Top-15 meest vastgelegde ziektebeelden, waarbij ‘verkeersdeelname’ buiten beschouwing is gelaten

Astma en COL/COPD is het meest vastgelegde ziektebeeld in de apotheek.